دسته بندی: موسیقی الکترونیک

آلبوم شخصیِ آهنگساز/نوازند‌گانی که در گروه یا گروه‌های موسیقی‌ای حضور داشته‌اند با جایگاه نسبتاً تثبیت‌شده‌ی قبلی در بین مخاطبانِ یک ژانرِ مشخصْ دریچه‌ای است به سوی شناختِ فردیّت آن‌ها، خارج از سبک و سیاق و کارنامه‌ی گروه‌های مذکور. گرچه گروه‌های «نایما» و «آبرنگ»، با برچسب‌های جَز و جَزـ فیوژن، و حتّا «داماهی»، در رسته‌ی موسیقیِ مردم‌پسند و با گرایشِ استفاده از موسیقی و آواز و گویشِ جنوب، همگی در زمره‌ی سلیقه و علاقه‌ی حمزه یگانه به موسیقیِ قومی ایران و، به‌طور کلی، موسیقی شرق و تلفیق آن‌ با ‌ژانر جَز هستند، اما رویکردِ گروهیِ این‌دست آنسامبل‌ها در همکاری تمامی اعضای گروه برای شکل‌گیری و تولید قطعات، اغلب، تفکیکِ نقش فردیِ آهنگساز در برابر نوازندگان اثر را مخدوش می‌کند. در آهنگسازیِ گروهیْ در شیوه‌ی بداهه، لایه‌های صوتی از ترکیب تکنیک‌های سازی، همچنین احساساتِ هر نوازنده هنگام اجرا و نیز در تقابل با دیگر نوازندگان و اعضای گروه، بر پایه‌ی تِم اولیه و گِردِ هسته‌ی اصلی قطعات شکل می‌گیرند. امری که از دیگرسو، می‌تواند هم‌افزاییِ قابلیت‌های تکنیکی هریک از اعضاء را در نوازندگی و آهنگسازی برای گروه به ارمغان بیاورد.

آلبوم «هر روز» اولین آلبوم شخصی یگانه نیست، اما این نکته که، علاوه بر آهنگسازی، در فرآیند یک ضبط خانگی،‌ نوازندگی اکثر سازها را نیز برعهده داشته است، این اثر را از آثار پیشین‌اش متمایز می‌کند. وضعیتی که با‌ توجه به احتمال تأثیر‌گذاریِ دوجانبه‌ی حضور نوازندگان دیگر، مانند شمشیری دو لبه، در عین‌ این‌که ذهنیت خالصِ آهنگساز را بر مخاطب آشکارتر می‌سازد، او را از مزیت اجرای تخصصی‌ترِ برخی سازها محروم می‌کند. در «هر روز»، در قیاس با آلبوم قبلی یگانه (کاهگل)، که تلفیقِ ژانر جَز با نغمه‌های محلی در آن حضوری پُررنگ داشت، ملودی‌ها و تِم‌ها اغلب بر بستر موسیقی تجربی و اصوات الکترونیک نقش‌ می‌بندند و، از لحاظ رنگ‌بندی، نِی، به‌ عنوان رَنگ صدای ساز ایرانی، جای خود را به سازهایی چون هارمونیوم و بنجو می‌دهد، که در موسیقی هند و پاکستان بیشتر شنیده می‌شوند. هرچند یگانه آلبوم را «دارای کانسپت کلی و نامشخص»^۱ می‌داند، اما با توضیحاتی که در دفترچه‌ آورده، گویی قطعات را در یک زنجیره‌ی داستانی به‌هم متصل کرده ‌است؛ مانند گونه‌ای «کانسپت آلبوم»^۲‌.

۱.‌ برگرفته از دفترچه‌ی آلبوم
۲.‌ Concept Album

برای خرید و دانلود آلبوم هر روز به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

گاهی اوقات آثار هنری از یک غفلت ساده آسیب بزرگی می‌بینند، اهمالی که شاید چندان هم به مناسبات زیبایی‌شناسانه مرتبط نیست و بیشتر به نوع نگاه پدید‌آورنده باز می‌گردد؛ آلبوم «بالزن» از غفلتی این‌چنینی آسیب می‌بیند. در آغاز، «خوانندگی» نقطه‌ی قوت «بالزن» است، اما وقتی آلبوم را به  پایان می‌بریم، می‌بینیم علت عدم توفیق اثر بوده است. خواننده که از توانایی کم‌نظیری در میان جریان موسیقی آلترنیتو ایران بهره می‌برد، آنقدر مقهور توانایی خویش است که عملاً آلبوم را به بی‌راهه می‌کشاند و تلاش‌های «نیما رمضان» برای ساختن موتیف‌ها و بیت‌های متنوع در طول آلبوم به دلیل مونوتون و تکراری‌شدن کلام (وکال) ناکام می‌ماند.

«بوی کهنه‌ی مهتاب» یک شروع عالی است برای آلبوم؛ هم شخصیت خواننده را معرفی می‌کند و هم بستر موسیقایی را شکل می‎دهد. چند جنس خوانندگی و سبک موسیقی در این قطعه به خوبی ممزوج شده‌اند؛ همه چیز نوید آلبومی موفق را می‌دهد اما در ادامه‌، مسیری که بخش آوازی آلبوم می‌رود آن‌قدر بر نشان دادن توانایی تکنیکی خواننده تمرکز دارد که از شکل‌گیری یک روند پویا در ساختار آلبوم جلوگیری می‌کند.

نیما رمضان که کارهای صداسازی و نوازندگی گیتار و پرداخت موسیقایی کار را برعهده داشته، تلاش‌های قابل تأملی انجام داده است؛ اما به عنوان یک هنرمندِ باتجربه‌، توقع می‌رفت از مسیر یکنواختی که آلبوم در آن سقوط کرده، جلوگیری کند امّا از پس این امر برنیامده است.

در ترانه‌ی «صیاد»، خواننده در فرازهایی، گذری بر «بیات ترک» می‌کند، اتفاق زیبایی که با بهره گرفتن از ایده‌های مشابه آن، امکان داشت سرنوشت دیگری برای آلبوم رقم بخورد.

«امیر بال‌افشان» خواننده‌ای که پیش‌تر با گروه‌های رشت، «ماخولا» و «دوار»، همکاری کرده به نوعی با این آلبوم اولین تجربه‌ی رسمی خود را از سرگذرانده است. آلبومی که پیش از انتشار با ارائه‌ی دو تک‌آهنگ‌ نوید ظهور یک گروه خوش‌آتیه و یک خواننده‌ی مسلط را می‌داد.
«بالزن»، با همه‌ی بحثی که مطرح شد، از آثار مدعی سبک خود محسوب می‌شود؛ ولی پتانسیلی فراتر از این دارد.

برای خرید و دانلود آلبوم بالزن به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

آلبوم شنیدیدار -که نامش یادآور اصطلاح Audiovisual برای اشاره به یک گونه‌ی هنری ترکیبی است- وضعیتی دارد همانند همه‌ی آلبوم‌های دیگری که حاوی موسیقی متنِ فیلم یا نمایش است: محروم شده از بخش دیدارِ خویش. موسیقی نمایش یا چنانکه کوروش بهراد مؤلف آلبوم می‌گوید «موسیقی دراماتیک» ساخته می‌شود تا بر کنش‌های نمایشی همراهش بنشیند، زمینه‌ساز ادراک بهترشان شود، نکته‌ای را در آن‌ها برجسته کند، با آن‌ها به شکل یک کل ترکیب شود یا ... طبیعی است که بدون آن‌ها چیزی کم دارد، زیرا موجودیتش در ارتباط با آن‌ها کامل می‌شود.

جز نادر نمونه‌هایی (مثلاً ترانه‌های فیلم‌ها) انتشار موسیقی متن هر چه که باشد شامل تغییر کارکرد از موسیقی همراه (وابسته به چیز دیگری) به موسیقی تنها می‌شود. اما در این میان بعضی از موسیقی‌متن‌های آثار صحنه‌ای در هیئت یک قطعه‌ی کامل ساخته شده یا با تغییراتی بدل به قطعه‌های مستقل شده و برای انتشار آماده می‌شود و سرنوشت مجزای خود را می‌یابد (یک نمونه‌ی تاریخی پیر گینت اثر ادوارد گریگ است برای نمایشنامه‌ی هنریک ایبسن به همین نام).

موسیقی آلبوم شنیدیدار در شکل فعلی همان مسائل را به نمایش می‌گذارد. یعنی آهنگساز برای پیونددادن موسیقی با نمایش، براساس ساختمان و فضای هر یک از نمایش‌ها «اتمسفر»ی (تقریباً به معنای نزدیک به عواملی در ژانر و سبک) برگزیده و حالا در فقدان عوامل دراماتیک ناگزیر با چیدمان روند آلبوم را به ترتیبی منطقی رسانده است. درنتیجه اکنون قطعاتی را می‌شنویم که در چهار دسته تقسیم‌بندی شده‌‌اند. از آن میان دسته‌ی اول و دوم آمیخته‌ای از موسیقی مردم‌پسندِ سازی که امروز نمونه‌هایش را بسیار می‌توان شنید و ایده‌های اغلبشان برای مخاطب این نوع موسیقی پیشاپیش آشنا است (مثلاً قطعه‌های غرب غمزده و خواب سگی). در شکل فعلی ردی از نمایش در آلبوم نمی‌بینیم (مشخص نیست از ابتدا به همین شکل نوشته شده یا بعداً تغییر کرده). اگر از دفترچه‌ی آلبوم و نامش بگذریم هیچ عنصر دیگری درون خودِ موسیقی پیامی از تکیه‌اش بر امر دیگر، نوعی عاملِ گنگ مفقود، نمی‌دهد؛ پس یا تغییرات بسیار موفقی را برای تبدیل به موسیقی تنها از سر گذرانده یا هنگام همراهی با نمایش بسیار منفک شنیده می‌شده است.

برای خرید و دانلود آلبوم شنیدیدار به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

«آبی دور» ، آلبوم الکترو آکوستیکی که ماحصل فعالیت مشترک یک هنرمند تازه به میدان آمده (فریدون بهرامی) و یک سولیست جوان ولی متبحر (آتنا اشتیاقی) تجربه‌ای خارج از بستر (کانتکست) موسیقی الکترونیک ایران محسوب می‌شود. نه هنرمندانش در دل این جریان حضور داشته‌اند و نه آن زیبایی‌شناسی مدنظرشان دخلی به رخدادهای قالب این ژانر در ایران دارد و شاید گیرایی و تاثیرگذاری «آبی دور» به همین خاطر باشد. 

«آبی دور» نه مجذوب موسیقی امبینت و مقهور نام‌دارانی چون «برایان انو»ست و نه در فضاها(استایل‌ها)ی «نویز» و «دُرون» قرار می‌گیرد که شاید به دلیل سهل و ممتنع‌ بودن عناصر سبکی‌شان، ساب‌ژانرهای(زیرشاخه‌های سبکی) محبوب هنرمندان فعال ایرانی هستند. این آلبوم بیش از هر چیزی وام دار فرم و ساختار در مفهوم کلاسیک موسیقی الکترونیک است اما به دلیل نگاهی امروزین به فرم و استفاده هوشمندانه از آنچه ابزار و ادوات این موسیقی در اختیار اهلش می‌گذارد، بدل به یک استثنای شنیدنی در موسیقی ایران شده است.

شخصیت نوازندگی آتنا اشتیاقی که تجربه‌ی اجرای طیف گسترده‌ای از آثار کلاسیک تا معاصر را دارد ، در این آلبوم متفاوت است. اشتیاقی از ارائه‌ی نغمه  یا موسیقی در مفهوم کلاسیکش با ویولنسل عبور کرده و احتمالا با همراهی فریدون بهرامی تلاش کرده است تا با ویولنسل به مثابه‌ی ابزاری برای تولید «صدا»ی مناسب در دل این فرم برخورد کند. و در این گذار، ویولنسل صدای کهن و اساطیری‌اش را در فضایی آخرالزمانی به نحوی دیگر باز تولید کرده است.

فریدون بهرامی آهنگساز و صداپرداز این آلبوم با دقت از آنچه امکانات موسیقی الکترونیک در اختیارش می‌گذارد بهره برده و با هوشمندی فضایی مغموم ، بیمار و سیاه را توصیف کرده است (که بی ربط به روزگار ما نیست) تا فحوای مغفول دنیای وصف شده را روایت کند، پیامی که  ویولنسل قرائت می‌کند؛ آزادی، عشق، عاطفه یا هر چه که از مشتقات این مفاهیم است.

ناگفته نماند که دقت در پردازش این آلبوم تنه به محافظه‌کاری هم می‌زند. وقتی آلبوم به پایان می‌رسد حسرت یک قطعه جسورانه‌تر که در پتانیسل این دوئت هست، حس می‌شود. البته این بحثی دو جانبه است شاید همین دقتِ محافظه‌کارانه منجر به تولید محصولی قابل دفاع در موسیقی ایران شده است.

امیر بهاری آتنا اشتیاقی فریدون بهرامی آبی دور

برای خرید و دانلود آلبوم آبی دور به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

اگر کسی اخبار موسیقی را دنبال کند و از اجراها و رویدادها باخبر باشد، لابد گسترش روزافزون موسیقی الکترونیک در سال‌های اخیر را در گوشه‌وکنار به چشم دیده است. «غروب در بیشه‌زار» نیز برهمین بستر است که معنا پیدا می‌کند. چنان که پیش‌تر هم اشاره شده، هم نتیجه‌ی آن گسترش است (مطرح شدن 8 اثر از 8 آهنگساز خود نشانه‌ای است) و هم برآمده از یکی از بازیگران موثرش (جایزه‌ی رضا کروریان و گروه یارآوا). بدین معنی نوک کوه یخ را می‌نمایاند. و این تاج نه تنها از آن جهت اهمیت دارد که بخش پنهان بزرگ‌تری را نمایندگی می‌کند بلکه علاوه بر آن از این جهت که آشکار شدنش به دست گروهی (داوران جایزه‌) توانا و کاربلد صورت گرفته و بنابراین از لحاظ کیفی نیز نشانی گزیده از جریان بزرگ موسیقی الکترونیک است.

گذشته از زمینه، چالشی که در ابتدا بسیاری از آثار موسیقی الکترونیک را تهدید می‌کرد، یعنی خلط شرط لازمِ استفاده از ابزار فنی با شرط کافیِ خلاقیت و مهارت در آهنگسازی، به شهادت آثار برگزیده‌ی جایزه‌ی دوم (و بسی گواه‌های دیگر که از حوصله‌ی این نوشته‌ی کوتاه بیرون است) دارد مقهور خوش‌طبعی آهنگسازان نسل نو می‌شود.

بااین‌حال خود آثار را که می‌شنویم پرده از مسایل دیگری برداشته می‌شود. مسایل زیباشناختی آثار به یکدیگر نزدیک است (این نتیجه‌ی همسانی آموزش است یا صرفا زیستن در یک نسل یا حتا برآمده از سلیقه‌ی داوران؟ هنوز نامشخص است) و درنتیجه بااین‌وجود که قطعات بنابر ذهنیت و تجربه‌ی آهنگسازان با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند اما هنوز آن تشخص بیانی که باید درشان هویدا نشده است. شاید چون کم‌تر از ایشان قطعات دیگری شنیده‌ایم یا چون به اندازه‌ی کافی در این وادی کار نورزیده‌اند که ویژگی‌های ممتاز و تشخص‌یافته‌ی بیان هنری‌شان صیقل بخورد و بتواند در یک اثرِ تک متبلور شود. به بیان دقیق‌تر آثار به جبر تفاوت آفرینندگان تفاوت‌هایی دارند اما اولا تفاوت‌شان محدود به سطح فرم و تکنیک اجرای ایده است و ثانیا همان هم هنوز بدل به یک گرایش بیانی قابل تشخیص یا سبک متمایز نشده است؛ دست‌کم نه به اندازه‌ای که هنگام شنیدن بدون نام آهنگسازها درباره‌ی یکی بودن آهنگساز بعضی قطعه‌ها اشتباه نکنیم.

مانی مزینانی، سهیل شیرنگی، آرش اسدی، شهرزاد طالبی، فرزاد حسین‌آبادی، آسو کهزادی، پرهام ایزدیار غروب در بیشه‌ زار: آثار برگزیده‌ی دومین دوره از مسابقه‌ی آهنگسازی موسیقی الکترونیک؛ جایزه‌ی رضا کروریان ۱۳۹۶ آروین صداقت کیش کلاسیکال موسیقی معاصر موسیقی الکترونیک

آلبوم «یادهای پراکنده» از همان نقطه‌ی قوتش لطمه می‌خورد؛ از ارجاعاتش به سنتی که پیشنیه‌ی موسیقایی صبا علیزاده است.

فرزند بدون حاشیه‌ی حسین علیزاده اولین اثر شخصی خود را در سبک الکترونیک در دنیای ظاهرا بسیار دور از  ردیف منتشر کرده است. شناخت او از ردیف و شناخت او از هارمونی و دیگر ملزومات علمِ موسیقی باعث شده تا کاری درخور جریان موسیقی الکترونیک ایران منتشر کند ولی وام‌گرفتن از موسیقی ایرانی و ساز کمانچه که می‌توانست سطح هنری کار را بالا ببرد در قطعاتی مثل «خاطرات پراکنده» و «سلام بر خاک»، به دلیل افراط مولف، آلبوم را از فضای سبکی خود که در آغاز تعریف می‌کند، دور می‌کند و متاسفانه باعث به سطح آمدن آن دیدگاه جذاب زیباشناسانه می‌شود.

آنچه صبا علیزاده با این آلبوم به ما می‌گوید و حتی با جملاتی در نشست رونمایی آلبوم هم گفته بود الهام از سنت‌هایی است که صبا آموخته و با آنها رشد کرده است. در بخش عمده‌ی آلبوم این الهامات به لایه‌های زیرین رفته است که شاید مخاطب ناآشنا به سختی بتواند منظر زیبایی شناسانه‌ی آن را درک کند. اما  اثر از جایی دچار خسران می‌شود که مولف می‌خواهد به مخاطبش ثابت کند نظرگاهش ریشه در موسیقی کلاسیک ایرانی دارد. این اصرار و پر رنگ شدن کمانچه باعث می‌شود آلبوم دوپاره شود و آن شروع موفق با نوای کمانچه که با اصوات الکترونیک در هم تنیده شدند، به این شکل ادامه پیدا نمی‌کند و کمانچه همان شخصیتی را پیدا می‌کند که سازها در موسیقی ردیفی دارند. در واقع کمانچه به قلب موسیقی الکترونیک آمده و توان جاری شدن به شریان این موسیقی را دارد ولی انگار شخصیت تازه‌اش در «یادهای پراکنده» را تاب نمی‌آورد.

البته اگر رویکرد صبا عیلزاده را برخوردی ساختارشکنانه با موسیقی الکترونیک بدانیم که در تلاش است ژانر را از تعاریف پیشین خود تهی کند، بحث‌هایی که پیش‌تر گفته شد رنگ می‌بازد اما هر چه که هست حداقل تصور نگارنده از نوع آغاز و بسط و گسترش موسیقی در آلبوم این بود که کمانچه بناست رخ دیگری از خود نشان دهد و بیش از آنچه می‌شنویم هنجارگریزی کند و آلبوم را در جایگاه یک تجربه بدیع موفق بنشاند.

امیر بهاری کارگاه نوفه صبا علیزاده موسیقی الکترونیک یادهای پراکنده

برای خرید و دانلود آلبوم یادهای پراکنده به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.