رویای کمان نشانگر چگونگی به هم آمیزی شاخصههای سبکی کمانچهنوازی درویشرضا منظمی است. در این اثر، دو منظمی داریم، دو منظمی که هر یک نمایانگر روزگاری و سبکی هستند؛ یکی سبک رادیویی، و به طور خاص ویلننوازی به شیوهی یاحقی –استاد منظمی- و همنسلانش؛ و دیگری به سبک جنبش احیاگرانهی دهههای پنجاه و شصت که همچنان بقایایش به گوش میرسد. این دو منظمی، گاه نسبت به هم بیتفاوتند، گاه به یکدیگر نظری دارند، گاه با هم میآمیزند، و گاه، هرچند در کنار هم حضور دارند، حضور یکدیگر را نادیده میگیرند. در همآمیختگی میانهدارانهی منظمی کجاست و دورگگی کمانچهنوازیاش کجا؟
گاهی این دو وجه و این دو سبک همراه با یکدیگر شنیده میشوند. آرتیکولاسیونها، تغییرات آگوگیک، تکنیکهای اجرایی (مثلاً تأکید بر نتهای خارج از اشل، یا گلیساندوهای اغراق شده) و نحوهی توالی صداها و سکوتها بیشتر طعم و بوی یاحقی دارند؛ بهخصوص در بخشهای آوازی اثر. ناگهان اما از این طعم و رنگ و بوی دههی چهلی، یک ضربی با معیارها و ارزشهای رایج در موسیقی ردیفی (یعنی نوعی از موسیقی که مرجعش ردیفهای قاجاری است) سربرمیآورد. این نقشها گاهی برعکس هم میشوند، یعنی ضربیها –مثل شیار «بیات زند»- گلهاییاند و آزادتر، اما آوازیها ردیفیتر، وفادارتر به جملات و موتیفهای منظم و بسطیابندهی ردیف، و آشناتر به آنچه در دههی پنجاه به بعد شیوع پیدا میکند؛ مانند آنچه در شیار «شوشتری» میشنویم. شخصیت تنبک هم که گاهی آگاهانه بر این تفاوت شخصیتها تأکید میکند، این دو وجه را پررنگتر میکند. گاهی هم این دو ممزوج میشوند و حاصل صدایی است که در بعضی لحظات به سنتزی میانجامد؛ مثلاً، نوع صدادهی ساز و بعضی تکنیکهای اجراییاش به موسیقی دوران رادیو نزدیک است و ساختار جملههای آوازیاش به جملات ردیف شبیه.
علاوه بر اینها، خود سازماندهی و چینش برنامهها هم حاصل این امتزاج است؛ مثلاً در شیار اول، «سهگاه»، آغازینْ قطعه چهارمضرابی ردیفی است، و انتهای آن یادآور یک «پیشدرآمد» به همان سیاق؛ یعنی پیشدرآمدی که در «پَس» میآید! در حقیقت، این پیشدرآمد و چهارمضراب، اگرچه خود به شیوهی پسارادیویی هستند؛ اما چینش کلی برنامه، تقیدی به چینش قطعات در برنامههای رایج این سالها ندارد.
نویز کامیار صلواتی رویای کمان کلاسیک ایرانی کمانچه درویش رضا منظمی
برای خرید و دانلود آلبوم رویای کمان به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
23 دی 1397