نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: امانوئل ملیک اصلانیان


shabe piano moaser concert

تفسیر غایب از اجرا

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

در شب پیانوی آهنگسازان معاصر ایرانی سه نوازنده آثاری از نُه آهنگساز را اجرا کردند. آثار اجراشده که بازه‌ی زمانی 65 ساله‌ (از توکاتای فرهت که در 1331 ساخته شده تا قطعات امروزی) را می‌پوشاندند، شامل بخشی از تاریخ آهنگسازی برای پیانو در ایران بود. شنیدن نام‌ پیشکسوتان نام‌آور مثل امانوئل ملیک اصلانیان، فوزیه مجد، هرمز فرهت و محمد سعید شریفیان تا نسل‌های بعدی مثل آزاد حکیم رابط، امیرمهیار تفرشی‌پور، محمدرضا تفضلی، امین هنرمند و نگین زمردی برنامه‌ی اجرا را رنگارنگ می‌کرد.

رپرتواری که نینا برزگر، کارن سلاجقه و یزدان یکرنگیان برای شب اجرا برگزیده بودند شناخته‌شده، به لحاظ تنوع غنی و هم‌زمان دشوار بود. دشوار ازاین‌جهت که نوازندگان باید با سلیقه‌ی آهنگسازان مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کردند و در همان حال برای پدیدآوردن یک اجرای  شایان توجه، بر شناخت شنونده‌ی احتمالی از قطعات غلبه می‌کردند، زیرا از هشت قطعه از ده قطعه‌ی رپرتوار اجرا و ضبط شناخته‌شده وجود دارد. این کار در هر اجرا حتا از چیره‌شدن بر پیچیدگی‌های فنی نیز سخت‌تر است. پرسش هر اجرای این‌چنینی این است؛ چگونه می‌توان قطعه‌ای معروف مثل «پروانه» را اجرا کرد و از زیر سایه‌ی اجراهای قبلی‌اش بیرون آمد؟

پاسخ در این کنسرت چندان راضی‌کننده نبود. نه این‌که نوازندگان خواسته یا ناخواسته تفسیر دیگران را اجرا کرده باشند، اتفاقاً اجراهایشان به‌اندازه‌ی کافی با اجراهای قبلی فرق داشت اما تقریباً در نیمی از رپرتوار فرقشان طوری نبود که بشود آن را یک تفسیر خلاقانه‌ی تازه دانست. در اجرای سلاجقه از قطعات فرهت و مجد و همین‌طور یکرنگیان از قطعات اصلانیان (به‌ویژه پروانه) پیش از هر چیز عمق آکوستیکی کم، خاطر را می‌آزرد و سپس کندی اغراق‌آمیز و تا حدودی هم سرعت تکلم که به نحو بارز دگرگون شده بود. درنتیجه قطعه‌ها اول از لحاظ ریتمیک (مخصوصاً اجراهای سلاجقه) و بعد هم تا حدودی مفصل‌بندی تغییر شکل کلی پیدا می‌کردند. بااین‌حال هر دو نوازنده به ترتیب در اجرای قطعه‌های هنرمند و تفرشی‌پور به کمک صدادهی و بازه‌ی دینامیکی سازگارتر، موفق‌تر ظاهر شدند.

نینا برزگر اما نسبتاً موفق‌تر بود. مجموع عوامل اجرا در کار او متناسب‌تر به گوش می‌رسید با یک غایب روان‌شناختی مهم؛ جسارت نوازندگی، که می‌توانست بیشتر شود.

آروین صداقت کیش کنسرت شب پیانوی آهنگسازان معاصر ایرانی سالن رودکی محمدرضا تفضلی نگین زمردی آزاد حکیم رابط امانوئل ملیک اصلانیان نینا برزگر یزدان یکرنگیان فوزیه مجد کارن سلاجقه سعید شریفیان هرمز فرهت امین هنرمند امیر مهیریار تفرشی پور

07 خرداد 1397
Rooze Sheshom 00

چهارگاهِ پیشرو

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

اگر اهمیت یک آلبوم را تنها در انتشار یک قطعه‌ی مهم تاریخی هم بدانیم، باید اهمیتی چشم‌گیر برای «روز ششم» قائل شویم. زیرا بالاخره پس از هفت دهه ضبطی شایسته از قطعه‌ی پروانه (نسخه‌ی ارکستری) امانوئل ملیک اصلانیان به دست می‌دهد. نسخه‌ی پیانویی پروانه را اصلانیان در سال 1333 نوشت. دانستن همین نکته کافی است تا پس از دقیق شنیدن آن دریابیم چه اندازه رویکردش به استفاده از مصالح موسیقی ایرانی نو و جسورانه بوده است. آن روزها جریانِ اصلی چندصدایی‌نویسی موسیقی معطوفِ «هارمونیزه» کردن ملودی‌ها با کمک نوعی هارمونی تیِرسِ(Tiers) سازگار شده با موسیقی ایرانی بود. تنها یک سال پیش از آن پرویز محمود «کنسرتینو برای ویلن و ارکستر» را با بهره‌گیری از مصالح موسیقی ایرانی نوشته بود (بعید است آن زمان شنیده‌شده باشد). در این زمینه و زمانه است که می‌توان ارزش قطعه را دریافت.

به‌کارگیری هارمونی براساس سوم‌های غیرتونال، چهارم‌ها و پنجم‌ها برای ملودی‌هایی در مُد چهارگاه و استوار نگه‌داشتن فضای مدال، در زمان آفرینش پروانه بسیار نوآورانه بوده است (حتا از آن نوآورانه‌تر چندصدایی مقدمه‌ی همایون نسخه‌ی پیانویی که در نسخه‌ی ارکستری نیست). قطعه بیشتر حول تمِ مشخصه‌ی چهارگاه می‌گردد، از آن گسترش می‌یابد و دوباره بازمی‌گردد. علاوه بر محتوای چندصدایی، این برخورد فرمی با ماده‌ی اولیه و فن گسترش (ارجاع به یک تم نشان‌دار دستگاهی و بسط براساس منطق آن و نه تمی از یک آهنگ شناخته‌شده یا خود یک آهنگ کامل) نیز بر تازگی کار می‌افزوده است. حتا امروزه هم که این روش برای آهنگسازان ایرانی کاملاً شناخته و بسیار متداول شده، دست یافتن به موفقیت موسیقایی (براساس استواری درونی) که اصلانیان 65 سال پیش به‌تنهایی به آن رسید، بسیار دشوار است.  بااین‌حال نسخه‌ی ضبط‌شده در آلبوم حتا برای کسانی که پروانه را از قبل می‌شناختند نیز تجربه‌ای تازه است. زیرا ویژگی‌های پیانونوازانه‌ی نسخه‌ی اول و درنتیجه کمی شخصیت قطعه در آن دگرگون شده. رنگ‌آمیزی ارکستر مخصوصاً با نقشی که به بادی‌های برنجی سپرده، آن رقص عاشقانه‌ی پروانه‌وار را جلوه‌ای بیرونی و حماسی بخشیده است.

بااین‌همه ارج و ارزش پروانه نباید باعث شود که فراموش کنیم زیبایی آلبوم به طرب‌انگیزی «واریاسیون روی رقص محلی» و تخیل و زیبایی ریتمیک باله‌ی «روز ششم» نیز هست.

آروین صداقت کیش کلاسیکال روز ششم مهران روحانی امانوئل ملیک اصلانیان ارکستر فیلارمونیک صوفیه اسلاویل دیمیتروف

برای خرید و دانلود آلبوم روز ششم به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 4.3
05 خرداد 1397
بالا