درباره‌ی بعضی از انواع موسیقی مردم‌پسند، به خصوص موسیقی پاپ، معروف است که روند ساخت و پرداخت شبیه به یک فرمول است که تنها باید یک متغیر را در آن وارد کرد: جمله‌ی اصلی. بعد از آن، همه‌چیز خود به خود به پیش می‌رود؛ از جمله جمله‌های بعدی، هارمونی، کُروس (Chorus)، مدولاسیون، ملودی بین جمله‌های آواز، و بالاخره پایان‌بندی.
گاهی بعضی آثار کلاسیک ایرانی هم آن‌قدر منفعلانه و قابل پیش‌بینی‌اند که خلق آن‌ها نیز شبیه به یک کنش مکانیکی فرمولی به نظر می‌رسد. مثلاً، یک ملودی تیپ ساخته می‌شود که خود آن ملودی هم مبنایش بسیار منفعلانه است: روند طبیعی ریتمیک خواندن یک مصرع یا بیت غزل فارسی. بعد، شکل ریتمیک آن جمله، روی درآمد یک دستگاه سوار می‌شود؛ بعد گوشه‌ی مهم بعدی (مثلاً داد در ماهور) روی همان شکل و ملودی‌تیپ سوار می‌شود، پس از آن به گوشه‌ی بزرگ معمولاً میانی هر دستگاه‌ها می‌رسد (مثلاً بیداد یا دلکش)، و در انتها فرود می‌آید. در این میان واریاسیون‌هایی –اگر بشود آن‌ها را واریاسیون دانست- از آن ملودی تیپ بین مصرع‌ها از سوی گروه نواخته می‌شود و کار به انجام می‌رسد. برای حل این مشکل، این انفعال، این بی‌اتفاق بودن و عدم تمایز در ساحت موسیقی ایرانی، باید چه کرد؟ یکی از راه حل‌های این دست آثار برای گریز از این انفعال این است: مدولاسیون، مدولاسیون و مدولاسیون. نه مدولاسیون برای حرفی نو آوردن، یا کاربستی هماهنگ با نفس کار؛ که مدولاسیون به‌مثابه تقلایی برای گریز از آن انفعال و فرمول‌واری. حاصل این راه و بی‌راه رفتن سرگردانی‌ست نه غافلگیری و لذت برخورد با آن لحظه‌ی ناب. راه حل دیگر چه می‌تواند باشد؟ آن‌چنان که رایج شده، سپردن کار به یک «تنظیم‌کننده» که کار را برای‌مان دربیاورد؛ سعی کند به آن رنگ و بو بدهد، و کُتی پُر زرق‌و‌برق برای دکمه‌‌ای بنجل بدوزد.
همه‌ی این‌ها، فرآیندی است که احتمالاً در ساخت و پرداخت تصنیف‌های «هماگون» هم حکمرانی می‌کرده است. تنها تصنیفی که در آن از این فرمول استفاده نشده، تصنیف «فراق» است روی شعر تصنیف معروف «ای کبوتر»؛ و این‌جا که دیگر پدیدآورندگان با غزل مواجه نیستند و متغیر اولیه‌شان عوض شده، فرمول ذهنی‌شان به هم ریخته است. از دریچه‌ی شنیدن همین تصنیف آشفته است که می‌توان فهمید که چرا پدیدآورندگان آثاری از این دست، این‌قدر به فرمول‌سازی علاقه‌مندند.
وحید تاج کامیار صلواتی جمال سادات کامیار صلواتی هماگون محمدرضا دستگاهدار
برای خرید و دانلود آلبوم هماگون به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.