نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: حزان


Hozzan 2

ویراستاری سنت‌های قاجاری

نویسنده: کامیار صلواتی

امیر شریفی در «حزان» به سرچشمه‌ی ناب غالب آثار دهه‌های اخیر دست برده است؛ سرچشمه‌ای که در این سال‌ها به انواع و اقسام شکل‌ها دستخوش آزمایش شده و هیئت‌های گوناگونی به خود دیده است. شریفی امّا آگاهانه تلاش می‌کند به رسم مناسبات جاری در آن سرچشمه‌ی ناب، موسیقی قاجاری، دست به خلق بزند. خلق شریفی تفاوت‌هایی با آن دسته از آثاری دارد که در دهه‌های پیشین به عنوان بازسازی یا بازگشت به سنت‌های «اصیل» قاجاری می‌شنیدیم و آن بهره‌گیری از نوعی نگاه کل‌نگر انسجام‌بخش در آهنگسازی است؛ نگاهی که با مطالعه‌ي پرحوصله‌ي آثار قاجاری از ابزار تحلیلی موسیقایی بهره‌ گرفته است تا اثری دیگر بیافریند. به‌عبارت دیگر، شریفی در حزّان با شناخت دانش‌ورزانه‌ي آثار قاجاری خصیصه‌های آن‌ها را برگزیده، به کار گرفته و در نقش ویراستاری که می‌خواهد متنی قدیمی را برای خواننده‌ی امروز قابل فهم کند آن خصیصه‌ها را در یک بسته‌ی صوتی منسجم و هدف‌مند به کار گرفته است.

تصنیف «اوج» یکی از نمونه‌های این برخورد است. این تصنیف آشکارا یادآور تصنیفی قدیمی‌تر، «تا شد دل من...»۱ است؛ امّا حرکت مدال جمله‌ها آزادتر است۲ و آهنگساز خود بخش‌هایی را به کار افزوده که فرم تصنیف را اندکی دگرگون کرده است. این آزادی مدال که دامنه‌ی تعریف گوشه‌ها را از حیث گستره‌ي صوتی بسط می‌دهد و با گوشه‌های دیگر ممزوج می‌کند در بخش‌های دیگری از کار نیز شنیده می‌شود.
در حیطه‌ي نوازندگی نیز، ایده‌ی بسیار جالب آزادی عمل تکنیکی نوازندگان در اجرای قطعات آهنگسازی‌شده یکی دیگراز آن اشارات و دست‌کاری‌های جذاب است. لابه‌لای جملات تثبیت‌شده‌ی قطعات آهنگسازی شده، ناگهان یکی از سازها بیرون می‌زند، آزادانه پاساژ یا جمله‌ای زینتی را اجرا می‌کند و راه خود را موقتاً از راه یکسان سایر سازهای گروه جدا می‌کند و سپس باز به آن راه فربه‌تر می‌پیوندد. این تمهید سوال جالبی را پیش روی شنونده می‌گذارد: آیا چنین رویکردی، که به قول خود آهنگساز در پی ایجاد نوعی بافت «هتروفونیک» است، حامل نوعی نگاه ایرانی‌تر به مسأله‌ی معاصر گروه‌نوازی نیست که فارغ از دغدغه‌ی فواصل و مطبوع و نامطبوع راهی دیگر را پیش پای می‌گذارد؟

 


(۱)جالب آنکه یکی از نسخه‌های متأخر این تصنیف در گروه «بازسازی شیدا» با حضور خود شریفی اجرا شده است.
(۲)مثلاً رفتن از اوج دشتی به محدوده‌ی درآمد شور همراه با اشاره‌هایی مبهم به نت آغاز دشتی در مدت‌زمانی کوتاه. 

برای خرید و دانلود آلبوم حزان به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 3.2
08 آبان 1396
Hozzan 00

دولتِ این غم

نویسنده: سعید یعقوبیان

رسوبِ شنیده‌های پرشمار ما از آثار یک قرن موسیقی دستگاهی، همواره در حال هجوم آوردن به شنود ما هستند و کنار زدن این انباشت، لاجرم رخدادهای تازه‌ای می‌طلبد. در کنار چنین چالشی، انتخاب دشتیِ کم‌دامنه برای یک آلبوم، با کنش‌های مدال اندک و اتوس غالب‌اش، اندوه، خود خطرکردن است و مجاب‌کردن گوش‌ها در چنین فضای محدودی دشوارتر. آنچه که حُزان را در بیشتر بخش‌های آن پیروز این نبرد خودخواسته می‌کند، علاوه بر کار نی‌نواز و خواننده، سرزندگی اجرا و تزریق رخداد به موسیقی، چه در روند کلی و چه در درون هر بخش است. چنین نوبتی اگر به تمامی در محیط دشتی سیر می‌کرد این میزان آواز را برنمی‌تافت و در حقیقت رفت و آمد خاکستری به همایون، در کنار تلاش برای عادت‌شکنی‌ در قطعات و آوازها، همراه‌شدن با این نوبت دستگاهی مفصل را امکانپذیر کرده‌است.

چهارمضراب سه‌تار یک نمونه از توجه به گریز از لختی و تکرار است. آنجا که گلیساندوها -که بالذات در یک چهارمضراب شش‌شانزدهِ سنتی غریب می‌نمایند- دستمایه‌ی تغییر وزن شده و در ادامه با تک‌ریزهایی (که واریته‌‌ای از یک تکنیک تاری هستند) همراه می‌شود. حتی نوع حضور بال کبوترها را نیز می‌توان نمود دیگری از ایده‌های نامألوف دانست.

نی، با رنگ‌های صوتی متفاوت (نه لزوماً در همه جا گرفته و نه در همه جا روشن و با ترکیبی از این طیف)، با جمله‌بندی‌های شخصی، افت و خیز و تنوع در بیان موسیقایی (گاه استکاتویی و بریده بریده، گاه لرزان، ...) اجرای سهل و ممتنعی را ارائه داده است.

همچنین خواننده، پخته‌تر از کارهای گذشته، در پس‌زدن انباشت‌های شنیداری ایفای نقش می‌کند. برای نمونه در شروع مد مادر، درحالیکه گوش به عادت همیشه، انتظار خیز به شاهد را دارد، آواز فرود می‌آید و تلوتلوخوران گاه حتی به صورت لحظه‌ای، به بیات‌ترک تنه می‌زند و شنونده را برای لحظاتی در عطش شاهد نگه می‌دارد.

حُزان تردیدی را پیش رو می‌گذارد تا دست کم در امروزِ موسیقی ایران، در پاسخ به یک پرسش مهم، به آسانی پاسخ مثبت نداد: «آیا ظرفیت‌های موسیقی دستگاهی پایان یافته‌است؟»

 


پانوشت‌ها:
- پسندیده بود که نام شاعران اشعار آلبوم، در دفترچه ذکر می‌شد.
- اتوس (ethos): توانایی موسیقی در اثرگذاری بر احساسات، عواطف، رفتار و اخلاقیات؛ حس و عاطفه‌ی کلی که از هر مجموعه از فواصلِ یک مد ناشی می‌شود.

برای خرید و دانلود آلبوم حزان به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 3.3
19 مهر 1396
بالا