نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: دانشگاه تهران


TU concert

کسبِ تجربه یا تجربی بودن؟

نویسنده: کامیار صلواتی

کنسرت تجربی گروه موسیقی دانشگاه تهران1می‌توانست اتفاق خوبی باشد؛ اینکه شانزده گروه و نوازنده طیّ دو روز بی‌وقفه قطعاتی متنوع را به گوش مخاطبانشان برسانند، برخی آثار باارزش را به ویترین سالن آوینی بازگردانند2، و در فضایی که به‌نظر می‌رسد اجراهای مردم‌پسند هرروز هنرمندان بیشتری را به خود جذب می‌کنند، فارغ از دغدغه‌ی بازار و درآمدزایی به ارائه‌ی موسیقی جدی در فضایی آکادمیک بپردازند. معدودی اجرای بسیار خوب3، انبوه اجراهای نسبتاً استاندارد و چند اجرای ضعیف هم می‌توانست حاصل این برنامه‌ی دانشجویی باشد؛ امّا مشکل آن‌جا سر بر می‌آورْد که این رویداد را «کنسرت تجربی» نامیده بودند.
«موسیقی تجربی» معنای مشخصی دارد: ارائه‌ی نوعی از موسیقی که واجد ویژگی‌های رادیکالِ (بنیادی) مبدعانه باشد. از این منظر، شاید تنها جز یک اجرا، آن هم تک‌نوازی عود ایده‌مند و کمابیش نوجویانه‌ی حجت فرجیان4، باقی اجراها نه تنها فاقد این ویژگی بودند که دقیقاً در نقطه‌ی عکس «تجربی» بودن می‌ایستادند. گاه نوازندگان ردیف را نعل به نعل اجرا می‌کردند، گاه تمنای احیای سنتور بی‌نمد داشتند، و گاه چاووش و پیش‌درآمد سرپاس مختاری و درویش و عبادی و علیزاده و اردوان کامکار را بازمی‌نواختند. حتّی معدود اجراهایی که به اجرای آثار آهنگسازی شده‌ی دانشجویان اختصاص داشت، مانند اجرای امین عطایی (برای تار و دو ویلون) را نمی‌شد تجربی قلمداد کرد.

برگزارکننده‌ی این برنامه انجمن علمی گروه موسیقی دانشگاه تهران بود و از این منظراین کنسرت می‌توانست با تعریف رویکردی مستقل‌تر، بدون داشتن دغدغه‌ی برآوردن خواست‌هایی آموزشی‌ای که در اجراهای پایان‌نامه‌ای وجود دارد، بدل عرصه‌ای برای آزمودن ایده‌های نو شود؛ امّا دریغ که چنین نبود: کنسرت موسیقی تجربی دانشگاه تهران، بیش از آن‌که واقعاً تجربی باشد، رنگ‌و‌بوی محافظه‌کاری داشت.


1- این برنامه در روزهای ۱۹ آذر، دقیقاً با یک ساعت تأخیر، و ۲۶ آذر برگزار شد. در روزهای ۲۰ و ۲۷ آذر نیز دانشجویان موسیقی کلاسیک غربی (جهانی) به اجرای برنامه پرداختند.
2- مثلاً پیش‌درآمد ماهور عبادی با تنظیم پایور که در روز دوم اجرا شد.
3- مانند اجراهای محسن میرزایی، سینا سالور یا رامتین نظری‌جو.
4- تنها نوازنده‌ای که به‌طرزی عجیب برنامه‌اش را در هر دو روز اجرا کرد. 

28 آذر 1396
Bagh Haye Moalaghe Angoor 00

مَعلَق مُعلق!

نویسنده: کامیار صلواتی

نکته‌ی حائز اهمیت درباره‌ی  «باغ‌های معلق انگور»، که به‌همراه چند اثر دیگر در اردیبهشت ۱۳۹۶ رونمایی شد، آن است که انتشارات دانشگاه تهران آن را منتشر کرده است؛ به‌عبارت بهتر، ناشری دانشگاهی، احتمالاً، به‌قصد حمایت از دانشجویان موسیقی خویش دست به انتشار این اثر در کنار چند اثر دیگر، زده است.

مسأله‌ی اصلی این سی‌دی نیز دقیقاً از همین نقطه شروع می‌شود. ناشری که مستقیماً نام یک مرکز آکادمیک بزرگ و مهم را به دوش می‌کشد در انتشار چنین اثری چه هدفی را دنبال می‌کند؟ قاعدتاً منطقی‌ترین پاسخ آن است که از ایده‌های نوی دانشجویی یا آثار باکیفیتی که مجال عرضه نمی‌یابند حمایت کند. اگر بپذیریم که منطق عرضه‌ی اثری از سوی یک دانشگاه باید چنین باشد، اساس انتشار باغ‌های معلق انگور زیر سوال می‌رود. 

این اثرِ تماماً بداهه از سوی یک نوازنده‌ی ویولا و یک نوازنده‌ی سنتور اجرا می‌شود و طبق توضیح محمدرضا درویشی در دفترچه‌ی آلبوم، قرار است «دربرگیرنده‌»ی موسیقی دستگاهی و فواصل و مدهای موسیقی رنسانسی و قرون وسطایی باشد. آیا چنین ایده‌ای نو است؟ به‌هیچ‌وجه‌ (۱). آیا قرار است چنین ایده‌ای کمکی به پیشبرد یا بسط ظرفیت‌های موسیقایی یکی از این دو سرمنشاء کند؟ بعید است.

نواخته‌ها آشفته، غیر هدفمند و گاه از نظر تکنیکی، به‌خصوص در نواخته‌های سنتور، خام‌دستانه‌اند. حضور هر دو ساز در بسیاری از لحظات سی‌دی تقریباً بی‌معنا و اضافی است. ناامیدکننده‌ترین ویژگی این آلبوم امّا نه محتوای شنیداری آن، که متن درویشی در دفترچه‌ی سی‌دی است.

در این متن، تماماً بداهه بودن اثر که «در لحظه و فقط در لحظه اتفاق می‌افتد» «ارزش مضاعف» آن دانسته شده است؛ حال آنکه چرا باید «بداهه» بودن ذاتاً «ارزش» باشد از آن سوال‌هایی است که احتمالاً تنها خود محمدرضا درویشی پاسخ آن را می‌داند. خواندن این متن سوالات بیشتری را هم برمی‌انگیزاند، مثلاً اینکه چرا هم‌نشینی این دو ساز با این دو شخصیت موسیقایی مختلف دستگاهی/قرون‌وسطایی «تلفیق» نیست بلکه نوعی «حرکت موازی» است؟ درویشی توضیح نمی‌دهد که «حرکت موازی» یعنی چه، آیا حرکت موازی بدین‌معناست که دو ساز تلاشی نکرده‌اند تا لحن و شخصیت خود را به یکدیگر نزدیک کنند؟ اگر فرض کنیم چنین باشد، که نیست، چرا نباید آن را تلفیق به حساب آورد؟ 

(۱) تجربه‌های برادران طبسیان و آلبوم «آلبا»ی گروه نور نمونه‌هایی پخته‌تر از این رویکرد هستند.

برای خرید و دانلود آلبوم باغ‌های معلق انگور به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 1.3
22 شهریور 1396
بالا