نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: دانیال جورابچی


respina2

تغییر رپرتوار

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

رپرتوار فاش‌کننده است. هر چه انتخاب می‌کنیم ما را در بوته آزمایش می‌گذارد و عیار کارمان را هویدا می‌کند‎، مخصوصا اگر با عادت و تمرکز کاری ما همخوان نباشد. این وضعیت را به‌ویژه گروه‌هایی که بر یک دوره‌ی سبک‌شناختی از موسیقی متمرکزند هنگامی تجربه می‌کنند که آثاری از دوره‌های دیگر برمی‌گزینند؛ بیش از همه آنها که رپرتوار استاندارد دوره‌های کلاسیک و رومانتیک را هدف می‌گیرند درحالی‌که بیشتر به دوره‌های دیگری می‌پردازند.

کوارتت شناخته‌شده‌ی رسپینا که به شهادت کتابچه‌ی کنسرت هدف‌هایی همچون «رویکرد معاصر»، «اجرای آثار آهنگسازان برای اولین بار» و ... را دنبال می‌کند (و سابقه‌شان نیز تاییدکننده آن است) در اجرای ششم -که باید نوعی چرخش به سوی رپرتوار دوره‌های دیگر به حساب آورد- با چنین چالشی روبه‌رو شد. در آغاز کنسرت، در کوارتت شماره‌ی 1 چایکوفسکی، هنگامی که موومان اول (Moderato e Simplicie) از میزان‌های نخست گذشت، نه تنها انتظار شکل‌گیری صدای یکپارچه و شنیده شدن قطعه به عنوان یک کل برآورده نشد بلکه از میزان 34 به بعد با اهمیت یافتن نقش ویولون اول و شروع پاساژهای دشوار به تدریج همان اندک همزمانی و هم‌کوکی اولیه نیز فروپاشید و قطعه را شرحه شرحه کرد. درنتیجه درستی جمله‌ی کوتاه اولیه خود را به شکلی دردناک به نوازندگان و شنوندگان نمایاند؛ رپرتوار فاش‌کننده است. قطعه‌ی چایکوفسکی که تا پایان اجرا به روانی و سرزندگی لازم را به‌دست نیاورد (گرچه در بعضی قسمت‌های آرام‌تر بهتر بود) به گواه این اجرا هم از لحاظ سبکی نامناسب رسپینا بود و هم از لحاظ سازگاری با حداکثر پیش‌آمادگی و توان تکنیکی‌ای که در آن سراغ داریم.

به عکس، «چهار مینیاتور برای کوارتت زهی» خیام میرزازاده هرچند از لحاظ پیچیدگی‌های فنی و غنای بافت اصلا با کوارتت چایکوفسکی قابل مقایسه نیست اما به دلایل یادشده با حس موسیقایی، انسجام و یکپارچگی بیشتری اجرا شد. قطعه‌ای که به سابقه‌ی کوارتت نزدیک‌تر بود راحت‌تر به کمند درک نوازندگان درآمده بود و تبعا بهتر هم صدا می‌داد. با این‌حال اینجا هم در Maestoso ویلن‌ها از تعادل با یکدیگر خارج شدند و موومان را ناکام گذاشتند. و در نهایت، شوستاکویچ و کوارتت هشتم‌اش به دلایل ساختاری بیش از همه از آن ایرادها دور بود.

ارسلان علیزاده دانیال جورابچی کنسرت کوارتت زهی رسپینا آرش اسدنژاد آروین صداقت کیش آرمین قضاتی

10 شهریور 1397
respina

دشواری‌های رپرتوار همخوان

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

کوارتت رسپینا رپرتواری از آثار پیش‌تر اجرا شده‌ی آهنگسازان ایرانی را به روی صحنه آورده است. این برای کوارتتی که یکی از اهدافش «تمرکز بر آثار آهنگسازن ایرانی [با هدف] ایجاد آرشیو صوتی و تصویری از قطعات نوشته شده و همچنین ایجاد سیر تاریخی به واسطه‌ی اجراهای پیاپی از آثار زهی آهنگسازن نسل قدیم تا حال حاضر» است، موفقیتی محسوب می‌شود، به شرط آن که به این سطح محدود نماند و به سوی فراهم آوردن تفسیرهای ماندگار آثار برود.

در این کنسرت رپرتوار برگزیده از فرزاد فضلی، محمدرضا تفضلی، نگین زمردی، آزاد حکیم‌رابط و مهران روحانی از یک جهت همخوانی زیادی با یکدیگر داشت؛ در چهار قطعه از پنج، عناصری از موسیقی ایرانی (به مفهومی گسترده) به‌کار رفته بود. این نکته‌ی ظریف که می‌توانست کار کوارتت را برای اجرا تسهیل کند و دشواری‌های سبک‌شناختی و فنی کم‌تری پیش پای آنها بگذارد، درست به‌عکس، چالش اصلی را به وجود آورد و مانع کارشان شد.

کوارتت در اجرای جمله‌ها قدری نامطمئن و در القای حالت و بیان تا اندازه‌ای به سختی افتاد. این امر که در «پرلود و رِنگ» تفضلی به دلیل غلبه‌ی برداشت فرمی از موسیقی دستگاهی کم‌تر فرصت بروز پیدا می‌کند، از قطعه‌ی «برون کوچ» زمردی به بعد شدت یافت تا در کوارتت حکیم‌رابط به بیشنه‌ اندازه‌ی خود برسد و گرچه در «به یاد گذشته»ی روحانی، اندکی فرونشست اما کماکان برطرف نشد و در نهایت اجراها را از رسیدن به آستانه‌ی نهایی پتانسیل نهفته در هر یک از قطعات باز ‌داشت.
هنگامی که جمله‌ی پُرتحریر و شاخص «کوارتت براساس موسیقی ترکمنی» حکیم‌رابط تقطیعی دیگر یافت (و همچنین فضای مشابهی در انتهای کوارتت شماره 2 روحانی) و ساختار ابتدای قطعه فروپاشید، چالش بزرگ خود را ظاهر کرد. با این‌حال این امر را نباید چندان شگفت‌انگیز تلقی کرد. ایراد اصلی به همان مساله‌ی رپرتوار بازمی‌گردد. آثاری که در این کنسرت اجرا شد، حتا در ایران نیز جزئی از رپرتوار معمول کوارتت‌ها نیست، بنابراین بسیار طبیعی است که هنوز راه حل مشکلات اجراییِ آن آثار در حافظه‌ی جمعی-موسیقایی ته‌نشین نشده باشد. راه برگذشتن از این سد؛ چیزی نیست جز همان «ایجاد سیر تاریخی» به کوشش گروه‌هایی مانند رسپینا.

عکس‌ها از شهنوش جنگراوی

سالن رودکی آروین صداقت کیش کوارتت رسپینا دانیال جورابچی آرش اسدنژاد آرمین قضاتی ارسلان علیزاده

28 فروردین 1397
بالا