نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: سامر حبیبی


Juybare Lahze Ha 2

هیچ بداهه‌ای «کاملاً بداهه» نیست

نویسنده: فرشاد توکلی

«جویبار لحظه‌ها» اثری نسبتاً بی‌نقص است، در سبکی از تکنوازی موسیقیِ موسوم به "کلاسیکِ ایرانی" که در سه دهه‌ی اخیر در موسیقی ایران تثبیت شده است و اگر ایراد یا حرف و حدیثی می‌توان گرفت یا داشت، در پیرویِ بی‌چون‌وچرایش است از همان "تثبیت‌شده‌های" سبکِ رایج. «جویبارِ لحظه‌ها»، آن‌چنان که سامر حبیبی در یادداشتِ همراهِ اثر نوشته است، جز در آخرین تِرَکِ سی‌دی، یک بداهه‌پردازی است بدون هرگونه تصمیم‌گیریِ ازپیش. محتوای اثر نیز، هرچند بسیار رقیق‌تر، از این ادعا دور نیست. آنچه از غلظت ادعای حبیبی می‌کاهد با توجه به پیش‌درآمد همایون و ضربی بیداد، که بداهه‌پردازی بر ملودی معروف بختیاری است، به‌دست می‌آید.خودِ این اصرار بر بداهه‌پردازانه بودنِ اثر نیز از خصیصه‌های "تثبیت‌شده‌ی" سبکِ رایج است. اصراری که، در وهله‌ی نخست، نشانه‌ی جدایی ذهنیِ موسیقی‌دانِ ایرانی است از همان چیزی که "بداهه‌پردازی"اش می‌نامد. به عبارت دیگر، نشانه‌ای است از تبدیلِ بداهه‌پردازی از یک زیست و طبیعتِ هنریِ موسیقی‌دانِ ایرانی به یک "کنشِ معطوف به هدف"، که لازم است برایش تصمیم‌گیری کند که باشد یا نباشد. یعنی همان اتفاقی که برای معماریِ ایرانی افتاد؛ مُرد و خاطره‌هایش خلاصه و کاسته شد به نمای آجر سه‌سانتی و چند قوس و کاشیِ لاجوردی.

اما هیچ بدیهه‌پردازی‌ای، چه آن که ناشی از یک طبیعتِ هنری است و چه آن که با تصمیم‌گیری ایجاد می‌شود، برای به‌وجود آمدنْ بی‌نیاز نیست از سکوهای پرتابی که موسیقی‌دان با اتکا به آنها خود را به میانه‌ی جویبارِ لحظه‌ها پرتاب کند. سکو یعنی پیش‌درآمدِ از قَبل ساخته‌شده‌ی همایون؛ همان ملودیِ بختیاری؛ همان رِنگ غلامحسین بیگجه‌خانی؛ همان الگوهای ملودیکی که همایون، چکاوک، بیداد، ابوعطا و حجاز (که در سی‌دی به غلط شور و دشتی نامیده شده‌اند) به ما می‌دهند؛ این یعنی همان تثبیت‌شده‌های سبکِ رایج. سامر حبیبی، در این اثر، همان‌قدر که سکوهای پرتاب را می‌شناسد و بر استفاده از آنها مسلط است، همان‌قدر هم به آفاتِ سبکِ رایج دچار است: توسل به روستازدگی در بافتِ یک موسیقیِ شهری بی‌آنکه با کلِ اثر هم‌بافته شده باشد؛ تقلید از کیهانِ کلهر در لحن و صدادهی (در بخش‌هایی از آوازی‌های ضربیِ شوشتری، تقریباً تمامی ضربی بیداد و حجاز)؛ اعمال سلیقه‌ی صوتی عامه‌پسند در صدابرداری و غیرواقعی و آزاردهنده بودنِ واخُنِش (Reverb).

 

برای خرید و دانلود آلبوم جویبار لحظه‌ها به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

05 دی 1396
Juybare Lahze Ha 1

لحظه‌های به‌یادنماندنی

نویسنده: کامیار صلواتی

سامر حبیبی به درستی در دفترچه‌ی آلبوم «جویبار لحظه‌ها» «[بداهه‌نوازی] در قطعات ریتمیک1، به‌‌ویژه قطعاتی با ریتم و ضرب‌آهنگ سریع» را «بسی دشوارتر» از قطعات آوازی می‌داند. طرفه‌ آنکه یکی از بهترین شاهدها برای نشان دادن درستی چنین گزاره‌ای، قطعات آلبوم خود او هستند.

جویبار لحظه‌ها، دست‌کم در قطعات ضربی‌اش، در بسط و گسترش‌ها مشکل دارد. ملودی‌های کُردی و لُری و بختیاری را به خدمت می‌گیرد تا بر روی آن‌ها «بداهه» بنوازد؛ امّا معمولاً جملات بداهه‌پردازانه‌ی آن قطعات چنان سست و فرعی هستند که در قیاس با دست‌مایه‌ی موسیقایی اصلی این بداهه‌های ضربی همواره در حاشیه می‌مانند. در لحظاتی از این قطعات، تنها افزوده‌ی نوازنده به ملودی اصلی نشاندن جملات آن ملودی بر ظرف متریک جدیدی است، و در لحظاتی دیگر، مانند قطعه‌ی «هفت‌ضربی شور»، خبری از همان افزوده‌ی حداقلی هم نیست.  فاصله‌ی این قطعات «بداهه» را با قطعه‌ای مستحکم می‌توان با گوش سپردن به اجرای خود سامر حبیبی از رنگ دشتی بیگجه‌خانی در شیار آخر «جویبار لحظه‌ها» به راحتی دریافت.

با نگاهی بدبینانه، شاید بتوان در «جویبار لحظه‌ها» ردّ پای نگاهی را پی گرفت که در پی ارزش‌بخشی به یک اثر به واسطه‌ی بداهه بودن آن است2. حبیبی بداهه‌نوازی را مستلزم بهره بردن از «مهم‌ترین و بالاترین درک از موسیقی شرقی» می‌داند. فارغ از این نوع یک‌ کاسه کردن «شرق» در این دیدگاه، که خود نشانه‌ای از نوع خاصی از «غربی» نگریستن به شرق است، اگر حتّی فرض کنیم که واقعاً بداهه‌نوازی چنین جایگاه والایی دارد، هیچ‌گاه نباید دشواری فراوان آن را توجیهی برای ضعف یک اثر یا ارزشی ویژه برای آن بدانیم؛ چه آنچه اهمیت دارد و شنیده می‌شود و خروجی نهایی کار است جدای از تمام این توضیحات و تعارفات است: هیچ اهمیتی ندارد که یک اثر «بداهه» است یا نیست، بلکه در ارزیابی هنری آن اثر حیثیت ترکیب اصوات اصالت دارد.


1- به‌نظر می‌رسد که منظور او از «قطعات ریتمیک»، قطعات متریک است.
2- دست‌کم می‌توان روی این نکته توافق داشت که نوازندگان بسیار بر روی بداهه بودن این اثر تأکید ورزیده‌اند؛ تا آن‌جا که حتّی آلبوم را هم «جویبار لحظه‌ها» نام نهاده‌اند.

برای خرید و دانلود آلبوم جویبار لحظه‌ها به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 2.5
22 آذر 1396
بالا