نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: سه‌تار


Afshari 1

معضل صدادهی

نویسنده: علیرضا جعفریان

یک سؤال متداول در میان نوآموزان سازهای تار و سه‌تار این است که کدام ساز دشوارتر است؟ یک جواب متداول هم این است که سه‌تار در ابتدای راه ساز ساده‌تری‌ست اما در ادامه‌ دشوارتر می‌شود. واضح است که نمی‌توان به چنین سؤالاتی پاسخ‌های همه‌شمول داد. اما، حقیقتاً نوازندگی سه‌تار تفاوتی مهم با سازهای دیگر دارد: وقتی نوازنده‌ی سه‌تار سال‌ها آموزش دیده، ردیف را از بر شده، بداهه‌نوازی در گوشه‌ها و دستگاه‌های مختلف را یاد گرفته، قطعات دشوار را می‌تواند بنوازد و حتا به حد معلمی رسیده، تازه با یک معضل بزرگ مواجه می‌شود که هر کسی نمی‌تواند از پس آن برآید: صدادهی سه‌تار.

حسین اینانلو در آلبوم «افشاری» با یک مشکل ساده روبه‌روست: سه‌تارش خوش‌صدا نیست. و البته این مشکل به طور مشخصی به تکنیک نوازندگی مربوط می‌شود، نه مشکلات ضبط یا صدابرداری. اینانلو برخلاف اینکه با مُد و ریتم به مثابه‌ی یک «مسئله» برخورد کرده، به نظر می‌رسد مسئله‌ی صدادهی را چندان جدی نگرفته است. به این مشکل در سونوریته، باید مشکل موزیکالیته را نیز اضافه کنیم. اینانلو مانند بسیاری از نوازندگان سه‌تار، احتمالاً طبق عادت، مضراب‌های زائد و اضافه‌ای به سیم بم می‌زند. دینامیسم در نوازندگی او متناسب با عبارت‌پردازی‌های موسیقایی نیست. و علاوه بر عدم رعایت دینامیسم در تک‌تکِ جمله‌ها، این مشکل در مقیاسی کلی‌تر نیز دیده می‌شود: در طول آلبوم مدام شاهد تَنِش هستیم و اهمیتی به توالی‌های تنش/آرامش داده نشده است.

اینانلو در توضیحات آلبوم گفته است «این آلبوم به لحاظ درون‌مایه نگاهی کاملاً کلاسیک به موسیقی دستگاهی دارد اما به لحاظ اجرایی و فرم و نوازندگی و تحرک جمله‌بندی و زمان‌بندی کاملاً معاصر است». فارغ از اینکه منظور از واژه‌های کلاسیک در برابر معاصر، درون‌مایه و یا فرم چه باشد، با اطمینان می‌توان گفت آنچه اینانلو در آلبوم افشاری نواخته است کاملاً در درون گفتمان موجودِ نوازندگی سه‌تار جای می‌گیرد؛ حفظ محتوای مدال موسیقی دستگاهی دوران قاجار و تغییر در شیوه‌ی نوازندگی رایج‌ترین و معمول‌ترین گفتمان موسیقایی در دهه‌های گذشته بوده است.

پویان گرامی حسین اینانلو ماهور علیرضا جعفریان سه تار افشاری تکنوازی موسیقی دستگاهی موسیقی ایرانی

برای خرید و دانلود آلبوم افشاری به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 1.2
07 آذر 1397
Afsaneye Roozegar 1

سرگردان میان آفرینش و بازگویی

نویسنده: کامیار صلواتی

به تساهل و با پذیرش همه‌ی تقلیل‌گرایی‌هایی که در دسته‌بندی‌های این‌چنینی وجود دارد، می‌توان شخصیت موسیقایی مسعود شعاری را، در آثار صوتی‌اش، به دو پاره‌ی کمابیش متمایز تقسیم کرد: اولی، مسعود شعاری‌ای که رپرتوار سه‌تار را گسترش می‌دهد، سبک‌های مختلف نواختن سه‌تار را معرفی و تدوین می‌کند، قطعات قدیمی را به هیئت سه‌تارنوازانه درمی‌آورد و در یک کلام، خویی آموزش‌گر/پژوهش‌گر دارد. این روی شعاری را می‌توان در کتاب‌های‌اش، با کاروان صبا، و حتی سایه‌وار بازشناخت.

پاره‌ی دیگر شخصیت موسیقایی او را آثاری چون سیر، در سایه‌‌ی باد، غروب، انتظار و البته تا حدی افسانه‌ی روزگار ساخته‌اند؛ آثاری که در آن‌ها وجه خلاقیت فردی و آفرینش هنری پررنگ‌تر هستند، یا به عبارت دیگر قرار است پررنگ‌تر باشند. افسانه‌ی از نظر ساختار کلی آلبوم  گویی ادامه‌ای بر «سایه‌وار» است: توالی قطعات پیش‌تر آهنگ‌سازی شده و مقدمه‌های کوتاه تک‌نوازانه‌ی سه‌تار برای گریز از تبدیل شدن آلبوم به مجموعه‌ای از تصنیف‌های کم‌ارتباط از لحاظ مُدال و سبک‌شناسانه. با وجود این این اثر می‌تواند از بعضی لحاظ‌ها در دسته‌ی دوم جای بگیرد، و آن هم دست بازتر نوازنده /تنظیم‌کننده برای تفسیر آزادانه‌تر قطعات بازاجرا شده است؛ به این دلیل که بر خلاف سایه‌وار، قطعات این آلبوم در اصل برای تار یا سه‌تار ساخته و اجرا نشده‌اند. علاوه بر این، این قطعات تصنیف هستند و برخلاف سایه‌وار حیثیت استفاده از کلام و آواز نیز در آن‌ها نقش دارد.

این آزادی تفسیر برای اجرای دوباره چندان پاسخ درخوری در اثر شعاری نیافته است. عموم مانورهای سه‌تارنوازانه‌ی اثر محدود به تضادهای شدید دینامیکی و تک‌ریزهای همراه با کرشندوهای پرشتاب است؛ و البته در کنار آن‌ها، تأکید بر صدادهی حجیم گروهی از سه‌تارهای متنوع. جز این‌ها، نقش مفسر در جنبه‌های دیگر (مانند جمله‌پردازی، بسط قطعات، چندصدایی‌ها، نوع ارتباط قطعات با یکدیگر یا ارکستراسیون) چندان پررنگ نیست و اثر در فضایی خاکستری میان «تفسیر(آهنگسازی)- بازاجرا» معلق و سرگردان می‌ماند؛ نه آن‌چنان سوژه‌های‌اش دست‌نخورده‌ هستند که خروجی‌‌اش بازاجرا و بازسازی قلمداد شود، نه آن‌قدر تغییر شکل یافته‌اند که بتوان آن را اثری خلاقانه و هنری به شمار آورد.

سالار عقیلی کامیار صلواتی مسعود شعاری مرکز موسیقی حوزه هنری سه تار افسانه روزگار کلاسیک ایرانی

برای خرید و دانلود آلبوم افسانه‌ی روزگار به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 1.8
23 تیر 1397
Siyahmashgh Setar 00

راویِ راهِ بسته

نویسنده: فرشاد توکلی

هرچند نه کم‌هزینه‌ترین، اما ـ بی‌شک ـ مطمئن‌ترین راهِ اطمینان از انسدادِ نهاییِ یک مسیرِ بن‌بستْ رفتن تا انتهایِ نهاییِ آن است. کیوان ساکت، تا آن‌جا که به تکنوازیِ موسیقیِ ایرانی مربوط می‌شود، در سیاه‌مشقِ سه‌تار چنین اطمینانی می‌دهد و، درست به‌همین خاطر، به‌جا و شایسته است از کنار سیاه‌مشق‌های او به‌آسانی نگذریم. راه این‌جا از آن جهت به انسدادش می‌رسد که نشان می‌دهد چگونه دهه‌ها با تار و سه‌تار نواختنِ آثارِ پاگانینی، شوپن و آلبی‌نِس بیهوده است، وقتی می‌خواهیم در یَقولونه و مثنویِ ابوعطا و شور و سه‌گاه بدیهه‌پردازی کنیم. اگر ابتدای مسیر در جامه‌دران تردیدبرانگیز می‌نمود، سیاه‌مشق...  تردیدزداست؛ راه بسته است ـــ    برگردیم.

چرا راه بسته می‌نماید؟ اول به‌دلیلِ تقلیلِ فنِ (Technique) نوازندگی به تنها یک عامل تشکیل‌دهنده‌اش (تُندا). اهمیت تأکید بر این انسداد در این است که امروز دیگر، برخلاف ابتدای دهه‌ی هفتاد، تنها کیوان ساکت در این مسیر قدم نمی‌زند؛ نوازندگان جوانِ زیادی وجود دارند که موسیقی را به چنین برداشتِ ناقصی کاسته‌اند. این کاستن واضحاً خطاست: موسیقیِ بهتر مساوی نیست با تعداد نت‌های بیشتر در واحد زمان. ساکت به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه می‌توان چندین بار پاساژ بلندی را، که با یک فیگور دولاچنگیِ چهارنتی پله‌پله گستره‌ی صوتیِ ساز را در می‌نوردد، بسیار روشن و تمیز و مرتب نواخت، اما برای یک تحریر سه‌نتیِ درجا هیچ ایده‌ی تنوع‌بخشی نداشت. ماهر شدن در این دو مهارت از یک مسیر حاصل نمی‌شود.

دلیلِ دوم به وجودِ موسیقی‌ها در تقابل با "موسیقی" بر می‌گردد. منظور تقابلی است بین این دو نگاه: آن‌که "یک" فرهنگِ موسیقایی را صورتِ یگانه و نهاییِ همه‌ی فرهنگ‌های دیگر می‌بیند؛ و آن‌که می‌گوید صورت نهاییِ هر موسیقی مختصِ همان موسیقی است. از پسِ نگاهِ اول است که از فنِ نواختنِ آستوریاس (Asturias) انتظارِ بدیهه‌پردازی در ابوعطایی می‌رود که در بیان، بسط، گسترش و تنوع فیگورها و فضاهای مُدال از اساس نیازمند رفتار و راهبرد دیگری است. در نگاهِ دوم، فنون بسته به محتوا تعریف می‌شوند. بن‌بستِ تکنوازانه‌ی راهی که ساکت روایت می‌کند وقتی خستگی را به تن می‌کُشد که می‌بینی، با حذف آن پاساژهای بلند و پاره اتودها، به چیزی نمی‌رسی که به کم‌ترینِ عبادی و شهناز نزدیک شود؛ نیازِ این بودن آن شدن نیست.

فرشاد توکلی کیوان ساکت کلاسیک ایرانی سه تار سیاه مشق سه تار

برای خرید و دانلود آلبوم سیاه‌مشق سه‌تار به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 1.4
22 فروردین 1397
بالا