تنبوریان همیشه تنبور را در متقال مقدسی از اعماق تاریخ و اسطوره پیچیدهاند. هر کجا صحبت از تنبور است، رد پای گزارههای ماورایی صوفینمایانه و باستان و اعصار را نیز میتوان یافت.
«هزارهی تنبور» نیز، که بنا به اظهار گردآورندهاش «حاصل سالها تحقیق و پژوهش» بوده، این داستانِ همیشگی را از طرح جلد و همان عنوانِ خود آغاز میکند و متن 44 صفحهایاش -که بخش اعظم آن، شعرهای خوانده شده در قطعات مجموعه است- چیزی جز همان مدعاهای همیشگی ندارد: «راویان، مقامها را نزدیکتر به واقعیتِ اجراییِ قرنها پیش مینوازند»! «پردیور را نقطه عطفی برای مقامها... میدانند» (واژهی پردیور به چه زبانیست و چگونه خوانده میشود؟!)، «مقامهای باستانی و مجازی (مجلسی) بازمانده از باستان که مردم یارسان سینه به سینه آن را...»، و الی آخر.
اما اگر این باورهای ریشه در گم را به تمامی کنار بگذاریم، آنچه در «هزارهی تنبور» گردآمده، آزمایشگاه موسیقیشناختیِ مهیایی برای پژوهشهای اساسی و بنیادیست. آنچه باید رخ دهد جابهجاییِ نظرگاه ماست: اصرارِ اهل عملِ تنبور و ادعاهایی که مطرح میشوند، باید از جایگاهِ سوژه به ابژه تغییر کند؛ ابژهای پیراموسیقایی در کنار مواد خام دیگر (موسیقایی و پیراموسیقایی). مسأله نباید «از کجا معلوم؟» و «به چه مستندی؟» باشد. مسأله این نیست که درست میگویند یا نه، بلکه سوالها باید از این قبیل باشند: چه کسانی و چرا چنین میگویند؟ خاستگاه تاریخی و اجتماعی چنین عقایدی کجاهاست؟ چه مناسباتی یاعلی و حقانی و باستان را در نوعی از موسیقی در ایران کنار هم مینشانند؟ و به موازات چنین واکاویها و پرسندگیهای جامعهشناختیِ موسیقی و قومموسیقیشناسانه، آنالیزهای موسیقیشناسانه نیز به دنبال این باشند که مقام را در این سیستم موسیقی تبیین کنند و نسبتاش را با مفهوم جهانشمولِ مُد بسنجند. ایقاع را در این نوعِ موسیقی تشریح کنند. انواع گسترههای نغمگی این موسیقی را طبقهبندی کنند و غیره. اگر انتظار داشته باشیم که فرید الهامی، علی اکبر مرادی، حیدر کاکی و دیگران، حتی با اینکه تنبورنوازان روزگار مدرناند و تجربههای زیستهی شهری دارند، مقام و ایقاع و ابعاد لحنی سیستم موسیقاییای را که اجرا میکنند برایمان تبیین و تعریف کنند مانند آن خواهد بود که فروید انتظار میداشت مردی آرونتایی توتمهای قبیلهاش را برایش تحلیل کند!...
سعید یعقوبیان فرید الهامی هزاره تنبور موسیقی مردمی
برای خرید و دانلود آلبوم هزاره تنبور به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.