نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: پژمان حدادی


photo 2018 04 g 12 35 36

تفسیر شاخص

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

مسعود شعاری از آن دسته نوازندگان برجسته‌ای است که بخشی از همِّ حرفه‌ای خود را معطوف سبک‌شناسی و اجرای مجدد آثار دیگر استادان بزرگ موسیقی ایرانی برای سه‌تار کرده است. نتیجه‌ی این کندوکاوِ او را پیش‌تر از یک سو در قالب سمینارها و اجراهای زنده‌ی آشنایی با شیوه‌ی نوازندگان قدیم (این که تا چه اندازه موفقیت‌آمیز بوده جایگاهی دیگر می‌خواهد) و از سوی دیگر دست‌کم یک آلبوم با عنوان «کاروان صبا» با تمرکز بر انتقال به سه‌تار و اجرای آثار صبا دیده‌ایم. آلبوم تازه‌ی «سایه‌وار» تداوم همین راه است و از آن رو که اجرای تفسیرمند و هنرمندانه‌ی آثار کارگان کلاسیک موسیقی ایرانی در برهه‌ی حاضر اهمیت فراوان دارد، شایسته‌ی توجه.

این بار شعاری به جای تمرکز بر یک استاد از چند استاد، یعنی درویش خان، ابوالحسن صبا، علی‌اکبرخان شهنازی، سعید هرمزی و یوسف فروتن آثاری را برگزیده و اجرا کرده است، هر یکی با تفسیر خاص خود. تفسیر شاخص پیش از هر چیز در اولین نما در ترک دوم، پیش‌درآمد ماهور شهنازی، در رابطه‌ی ساختار شدت‌وری (دینامیک) با جمله‌ها خود را ابراز می‌کند، درست همان‌جا که ریزهای تعیین‌کننده بدون استثنا یک خیزش شدت‌وری دارند و بدین ترتیب ساختار تقارنی جمله‌بندی را از آن خود می‌سازند، یا آنجا که شفافیت دو صدایی‌هایِ مخصوص شهنازی به حد بی‌سابقه‌ای می‌رسد و صدای مستقل دوم از درون اولی بیرون می‌زند، یا پایان اندکی دگرگون‌شده‌‌ی شهنازی‌مآب‌تر از خود شهنازی.

صبا را پیش‌تر بسیار کاویده پس انتظار شنونده برای شنیدن اجرایی خاص در حد اعلای خود است. کم‌وبیش برآورده می‌شود. ضربی هرمزی و چهارمضراب فروتن هم به یاری تنبک‌نواز برجسته، پژمان حدادی (مخصوصا در وزن فخیم ضربی شکسته)، از راهِ بخشیدنِ شخصیت ممتاز به دو تایی ضرب-سکوت، همچنین. درویش خان را نیز با رِنگانه‌تر کردن رِنگ مشهور ماهورش از آن خود می‌سازد.

و باز از آنها بیشتر نیروی تفسیری سوی علی‌اکبرخان شهنازی بازمی‌گردد؛ نخست در صلح با سنگینی برازنده و فاصله‌ی گسترش‌یافته، تفکیک بین زیر و بم، و سرانجام در جنگ با کمی شتاب‌ بیشترو سرراست کردن عبارت‌ها، ساختار رشدیابنده‌ی تضادهای رنگ-شدت‌وری و معکوس شدن آکورد نهایی (قدری به‌خاطر انتقال به سه‌تار) که پایانی باز برای این قطعه رقم می‌زند...

سایه وار مسعود شعاری کلاسیک ایرانی پژمان حدادی آروین صداقت کیش

04 اردیبهشت 1397
photo 2018 04 g 12 35 36

بر مسیرِ رُستن

نویسنده: سعید یعقوبیان

سبک‌شناسیِ سه‌تار همواره دل‌مشغولی شعاری بوده و کندوکاوهایش در این خصوص، زمانی با برگزاری کارگاه‌ها و کنسرت‌های پژوهشی (از اواخر دهه هفتاد) و بعدها در کنار ترجمه‌ی قطعات اغلب ویولونیِ ابوالحسن صبا به زبان سه‌تار، در «شباهنگ» یا «کاروان صبا» و انتشار آوانگاری‌هایشان عینیت یافت.

در این میان قطعاتِ تاریِ علیزاده نیز همیشه جزو مشق‌های کلاس‌های شعاری بوده‌ و بخش ویژه‌ای به کارگان سه‌تار افزوده است. تار و سه‌تار هر چند در صد سال گذشته، با مشابهت‌های فراوان‌شان در کنار هم پیش‌آمده‌اند اما امکانات بیانیِ هر یک متفاوت است و علیرغم اینکه ترجمه از یکی به دیگری آسان می‌نماید، اما در مورد برخی قطعاتِ مختصِ هرکدام، چالش‌ها و پیچیدگی‌هایی نیز وجود دارد. در برخورد اول، اجرای قطعاتی همچون شورانگیز یا چهارمضراب‌های ماهور و چهارگاهِ علیزاده با سه‌تار، شدنی هم باشد ناجور به نظر می‌رسد. شعاری با وام گرفتن مضرابِ «ترکمن» (راست-چپ-ریز) و ترفندهای سه‌تارشناسانه‌ی دیگر، این قطعات را کاملاً سه‌تاری کرده و سالهاست که آموزش داده‌است. اجرای قطعات تاریِ علی‌اکبرخان شهنازی نیز به همان اندازه برای سه‌تار پرچالش‌اند. به ویژه که شهنازی دیگر سه‌تارنواز هم نبوده و موسیقی را با یک ذهنیت کاملاً تاری، با بهره‌گیریِ حداکثری از ویژگی‌های مختص تار و تارنوازی خود خلق کرده است. گذر از این چالش‌ها و دست و پنجه نرم‌کردن با جملات تار شهنازی (پیش‌درآمد ماهور در بخش نخست و کل بخش دوم در سه‌گاه شامل جنگ و صلح و رنگ) مهمترین وجه «سایه‌وار» است. پایه‌های دست باز، دوبل‌نوت‌ها، ریزهای جفت و دیگر تکنیک‌های مختص تار را در این قطعات با جایگزینی‌هایی می‌شنویم که علیرغم حذف ناگزیر برخی اشاره‌ها و زینت‌های مهم با شگردهای نوازندگی شعاری -نوانس پررنگ، اهمیت دینامیسم، اتک‌های پرانرژی و غیره- درآمیخته و در نهایت قطعه‌ی شهنازی در دل سه‌تار نفوذ کرده‌است. اجرای ناگزیر با ناخن فلزی هر چند در جاهایی محدودیت‌های خود را نمایان می‌کند (مانند برخی جمله‌های آوازی در ماهور یا در آغاز بخش مخالف «جنگ») اما در کنار تنبکِ متناسب با موسیقیِ حدادی، ترکیب دلچسب و نمکینی از این دونوازیِ کلاسیک را سبب شده است؛ تا حدی که کم‌کاری ناشر در بسته‌ی صوتیِ عرضه‌شده، با نخستین مضراب‌ها فراموش می‌شود. از مسعود شعاری تشنه‌ی شنیدنِ جز اینها نیستیم.

کلاسیک ایرانی سعید یعقوبیان سایه وار پژمان حدادی سه تار نوازی مسعود شعاری 

امتیاز: 3.5
26 فروردین 1397
بالا