آوازهای گمشده‌ی (۲)

خوانندگان: سلیمان امیرقاسمی، قربان‌خان شاهی، حسین طاهرزاده، ادیب خوانساری، جناب دماوندی، سید رحیم اصفهانی، حسینعلی‌خان نکیسا تفرشی
تار: عبدالله داور، میرزا حسینقلی، درویش‌خان، موسی معروفی
ویلون: علی‌خان مبشر، ابراهیم منصوری، غلامعلی شهپر
نی: نایب اسدالله

ناشر: تهران، چهارباغ
تاریخ انتشار: پاییز 1397

آلبوم حاوی ضبط‌هایی است از موسیقی ایرانی در دوره‌ی رونق صفحات 78دور. در اواخر دوره‌ی قاجار آغازِ ضبط موسیقی ایرانی بر روی صفحات 78دور است. دو نسل از موسیقی‌دانان دوره‌ی قاجار (از آقاحسین‌قلی تا درویش‌خان) در پنج سری به ضبط صفحه پرداخته‌اند: اولی در تهران توسط کمپانی گرامافون در سال ۱۲۸۴؛ دومی در پاریس توسط کمپانی ادن در سال ۱۲۸۶؛ سومی در لندن توسط کمپانی گرامافون در سال ۱۲۸۸؛ چهارمی در تهران توسط همان کمپانی در سال ۱۲۹۱ و پنجمی در تفلیس توسط کمپانی مونارک در سال ۱۲۹۳.

تجارت صفحات در آن دوران هدفی بیش از ضبط و انتشار موسیقی داشت. موسیقی واسطی بسیار جذاب بود که افراد را به خرید دستگاه پخش کننده‌ی آنها ترغیب می‌کرد. به عبارت دیگر در ابتدای تاریخ صنعت ضبط، تولید صفحات با انگیزه‌ی به فروش رساندن دستگاه پخش‌کننده انجام می‌شد. در ایران آن زمان نیز درباریان قاجار و احتمالاً تجار متمول امکان خرید چنین دستگاه‌هایی را داشته‌اند. طبیعتاً در دورانی که «تجدد» قدم‌های آغازین خود را بر می‌دارد گوش کردن به موسیقی فرهنگ غیرخودی چندان برای آن قشر جذاب نیست. در این هنگام وجود صفحاتی با محتوای موسیقی ایرانی می‌تواند مخاطبان صاحب سرمایه در ایران را به خرید دستگاه‌های پخش‌کننده و خود صفحات ترغیب کند و جغرافیای تجارت کمپانی‌های ضبط را تا ایران بگستراند.

با این حال  آوازهای گمشده 2 مبتنی بر یک ضبط‌شناسی تاریخی نیست. متنی توضیحی درون دفترچه وجود ندارد و به نظر می‌رسد مشخص‌ترین عاملی که بخشی از قطعات را کنار هم می‌نشاند ضبط آنها بر روی صفحات 78دور است. منطق دیگر این گردآوری‌هاشاید نمایش هویت «اصیل» و موسیقی «ناب»ـی باشد که از دیدگاه ناشر در موسیقی امروز ایران گمشده است. موضوعی که پیش از این به طور مفصل‌تر در معرفی «آوازهای گمشده‌ی 1» به آن پرداختیم. به علاوه در «آوازهای گمشده (۲)» نیز ضبط‌های بسیاری وجود دارد که پیش از این توسط انتشارات «ماهور» و «آوای مهربانی» منتشر شده است. در این میان ضبطی از ویولن غلامعلی شهپر (هنرمندی که کمتر او را می‌شناسیم) می‌تواند جالب توجه باشد.

در پایان می‌توانید بخشی از «ماهور (1)» (با صدای سلیمان امیر قاسمی) را بشنوید.