نویسنده: محسن حجاریان
ناشر: موسسه آبی پارسی؛ انتشارات پل فیروزه
تاریخ انتشار: ۱۳۹۸
چندی است که موسیقیشناسانِ امروز ایران متوجه بخش مشترک تاریخی حوزهي ایران، ترک و عرب هستند. در «تاریخینگری موسیقی ایران»، نیز، چهارده مقالهی مرتبط با این موضوع و موسیقی دستگاهی از محسن حجاریان، تحت عنوان مطالعات فرهنگی موسیقی-۱ و به سفارش موسسه آبی پارسی، گردآوری شدهاند که، پیشتر، در پایگاه انسانشناسی و فرهنگ و همینطور دایرهالمعارف بزرگ اسلامی، طی سالهای ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹، منتشر شده بودند. حجاریان در پیشگفتار میگوید که این مقالات بازبینی نشدهاند، اما، در مقایسه با نسخههای قبلی، تفاوتهایی در متن و بعضاً عنوان مقالهها دیده میشود.
او، در این کتاب، به بررسی موسیقی از منظرهای مختلفی چون تاریخ، جامعهشناسی، فرهنگ، ادبیات و واژهشناسی، مبانی نظری، و شرایط اقلیمیـ جغرافیایی میپردازد. با این وجود، مقالات را میتوان در سه دستهی با محوریت تاریخ، مبانی نظری و جامعهشناسی تقسیم کرد.
زبان حجاریان، در همهی مقالات، زبانی است آموزگارانه که به جامعهی موسیقی امروز نگاهی سرزنشگر دارد و مدام به ارائهی راهحلها، تبیین نواقص و کلیشههای امروزی موسیقی ایرانی میپردازد. او، حتی در پیشگفتار، صراحتاً به این ابراز گلایه از جامعهي موسیقی پرداخته و در طی گفتارهای کتاب از طرح نظراتِ شخصیِ آمیخته به احساساتش نمیپرهیزد.
روند مقالات نیز یکسان است: مقدمه، متن و سخن پایانی که، در چندی از آنان، این قسمتها با عنوانبندی تفکیک شدهاند و حجاریان، نصایح و مخلص کلامش را در سخن پایانی، به گوش خواننده میرساند. در طی چند مقاله او، به سنت کتابهای پیشیناش، تئوریسازیهای نوینی را، با روند علت معلولی، در نتیجهگیریهایش پیشمیگیرد که -بعضاً- برای اثباتشان بیش از حد دستبهدامان موضوعات غیرموسیقایی میشود.