بایگانی: 04/11/1396

گروه «گام» حتی با یک خوانند با استعداد و توانمند، نتوانست شب موفقی را در جشنواره موسیقی فجر پشت سر بگذارد.

«گام» یک گروه ده نفره است که از ویولنِ آلتو و ساکسیفون گرفته تا کمانچه و تار را در خود جای داده است و اتفاقاً بزرگ‌‎ترین لطمه را از همگن‌نشدن سازها می‌خورد. به جز پیانو و ویلنسل بقیه سازهای غیرایرانی می‌توانستند به نفع آنسامبل کنار گذاشته شوند از این طرف هم نغمه‌های کمانچه چندان در بافت کمپوزیسیون‌ها تنیده نشده بود. مخاطب دو جنس صدای ترکیب نشده را می‌شنید که آوازی با تکنیک در میان آنها خودنمایی می‌کرد. پویان راد (خواننده‌ی گام) می‌تواند در میان خوانندگانِ گروه‌هایی که ترکیبی از سازهای غربی (و بعضاً ایرانی) و و آواز ایرانی را ارائه می‌کنند (دنگ‌شو، پالت، چارتار و...)، در آینده نزدیک بهترین باشد البته اگر گروه گام چنین فضایی را برای او مهیا کند.

راد اغلب از محدوده‌ی اوج تنور شروع به خواندن می‌کرد و همین انتخاب اشتباهِ او تعلیق مخاطب را برای ادامه‌ی شنیدن کاهش می‌داد. در کار با گروهی مثل گام که قطعات ساختار مشخصی ندارند و مخاطب از جایی به بعد سرگردان می‌شود، این شکل آواز خواندن چندان به نفع گروه نیست. مخاطب حتی گاهی متوجه نمی‌شد قطعات کی به پایان می‌رسند. این موضوع در مورد خود گروه هم مشخص بود. در انتهای اجرا نوازندگان چند ثانیه‌ای مردد بودند که اجرا تمام شده است یا نه!

زمان زیادی از اجرا به تک‌نوازی ساکسیفون گذشت که با ماهیت موسیقی گروه و به‌خصوص ملودی آواز چندان ارتباطی نداشت. زهی‌ها (ویلنسل، ویولن آلتو و کمانچه) با تار و کلارینت و ساکسیفون بی‌ربط بودند. حتی سازهای ایرانی در این ترکیب بعضاً ناکوک به گوش می‌رسیدند.

گام نوازندگان خوبی دارد اما آهنگساز هنوز آنقدر تجربه ندارد که برای آنسامبلی که هم تار دارد و ساکسیفون آهنگسازی کند. برای رقابت با گروه‌های تلفیقی حال حاضر موسیقی ایران که آواز ایرانی دارند، آنسامبل بزرگ لزوما چاره‌ی کار نیست. مهم‌تر از تعداد ساز، توانایی آهنگسازی و تنظیم است. شاید گام، در آستانه‌ی انتشار اولین آلبوم، نیاز به بازنگری داشته باشد.

عکس‌ها از هلیا سعیدی

وقتی موسیقی بر مبنای کلام آهنگسازی می‌شود بالطبع آهنگساز خواننده را مهمترین عنصر دانسته‌است و اگر خواننده ضعیف باشد، آن هم در سبک راک، اجرا ناموفق و حوصله سربر از آب در می‌آید. کنسرت گروه «داتار» در سی‌و‌سومین جشنواره‌ی موسیقی فجر این چنین بود.

خواننده که لیدر گروه بود و ده سالگی فعالیت موسیقایی‌اش را روی صحنه جشن گرفت، ظاهراً چندان چیزی از تکنیک‌های آوازخوانی نمی‌دانست و سعی می‌کرد با فریاد زدن ابیاتی نامفهوم را به زبان بیاورد. در واقع احتمالاً به بهانه‌ی اینکه خواننده «آلترنیتو» است، اینگونه داد و فریاد می‌کرد. او در تلاش بود یک خواننده آلترنیتو مثل کیان پورتراب (گروه کامنت) باشد ولی بیشتر یادآور ناتوانی بهرام رادان در خوانندگی (در آلبوم روی دیگر) بود. به خوانندگان مطرح این سبک دقت کنید؛ آنچه روی صحنه از آنها می‌شنوید آوازی آلترنتیو است نه دادوفریاد آلترنتیو! به‌هرحال، بهتر است خواننده آوازخواندن بلد باشد، حتی اگر تصمیم دارد عمداً خارج و نادرست بخواند یا حتی اصلا آواز نخواند. مثل مارک نافلر که کاملاً بر تکینک‌های خوانندگی آگاه است ولی ترانه را عمداً شبیه حرف زدن می‌خواند و درعین‌حال کارش با حرف زدن فرق دارد.

البته اینکه خواننده کارش را درست انجام نمی‌داد به این معنی نیست که بقیه گروه خوب بودند. منهای طاها مظاهری، گیتاریست جوان و با استعداد گروه، مابقی هم چندان کار خاصی انجام نمی‌دادند. درامز بیشتر سر و صدا می‌کرد تا اینکه یک ریتم مشخص را بنوازد. نت‌ها را تقریباً سرضرب می‌نواخت ولی برای رسیدن به بیان در یک ریتمِ مشخص، صرفِ نواختن سرضرب نت‌ها کافی نیست. نوازنده وقتی ملودی را درک کند آن را درست می‌نوازد. چیزی که ظاهراً در مورد نوازنده‌ی درامز اتفاق نیفتاده بود.

موسیقی کار که توسط نیما رمضان تنظیم شده بود به حال و هوای کامنت (گروه مطرح راک ایرانی که بی سر و صدا منحل شد) نزدیک بود با این تفاوت که اعضای گروه توانایی نوازندگان کامنت را نداشتند. اگر در یک گروه راک تنظیم‌کننده عضوی خارج از گروه باشد، بعید است ماحصل خوبی درکار باشد. در واقع اجرای داتار خود تأکید بر این نکته دارد که یک گروه راکِ مؤلف بهتر صدا می‌دهد تا گروهی که ترانه و تنظیم‌هایش از دیگران است.

اینکه یک گروه اولین اجرای رسمی را در جشنواره‌ی موسیقی فجر تجربه کند محل بحث است ولی پرسش اصلی چیز دیگری است: چرا گروهی با این کیفیت باید در کنار داماهی، جالبوت و ابراهیم علوی در بخش تلفیقی جشنواره موسیقی فجر روی صحنه برود؟ فارغ از موسیقی قوی یا ضعیف، این گروه‌ها حداقل آثارشان را درست اجرا می‌کردند اما «داتار» هنوز راه زیادی دارد تا به چنین صحنه‌ای دعوت شود.

عکس‌ها از هلیا سعیدی