نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

بایگانی: 29/11/1397


atlas1

کارگاه آهنگسازی و نوازندگی

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

کنسرت آنسامبل آتلاس تنها کنسرت نبود، یک کارگاه آموزشی تمام عیار هم بود. کارگاهی نخست درباره‌ی این که چگونه نوازندگان یک آنسامبل می‌توانند یک تن واحد شوند و دوم درباره‌ی آن که چگونه می‌توان ایرانی نبود و به‌غایت ایرانی اندیشید. اولی را زیبایی تبادلات موسیقایی نوازندگان آنسامبل ورزیده تحقق بخشید و دومی را شنیدن بخش‌هایی از کوینتت بادی کارل نیلسن (حتا بیشتر از قطعه‌ی پرفورمنس‌وارش درباره‌ی اصفهان).

بیشتر رپرتوار برنامه، به آهنگسازان ایرانی اختصاص داشت و فرصتی بود برای شنیدن بعضی از قطعات شنیده‌نشده‌ یا دوباره شنیدن بعضی قطعات شنیده‌شده از آنان. گذشته از تریوی شاهین فرهت که فرصت اجرای آثارش امسال به مدد دبیری جشنواره فراهمِ فراهم بوده است (در چندین برنامه قطعاتی از او اجرا شد)، تریوی هرمز فرهت که پیش‌تر نیز شنیده شده بود و سکستت هیجان‌انگیز پولانک، دو بهره‌ی اصلی اجرای آنسامبل آتلاس را آنچه در قلب کنسرت جای گرفته بود، تشکیل می‌داد؛ «افسوس»، کوئینتت امیرمهیار تفرشی‌پور و قطعه‌ی همسایه‌اش اثر نیلسن.

نخست بهره‌ی آموزشی؛ شنیدن قطعه‌ی نیلسن در پرتو مقایسه با کار دو آهنگساز ایرانی دیگر (فرهت بزرگ و کوچک) و گونه‌ای از احساس ارتباط با موسیقی ایرانی که در هر یک جداگانه تنیده شده جالب توجه بود. از میان دو آهنگساز ایرانی یکی فاش و مُصر، ایرانی بودن خود را از طریق ملودی‌ها به رخ می‌کشد و دیگری دوری می‌گزیند و بااین‌وجود به اعتبار پیشینه ردی از فواصل و خاطره‌ی مُدها در کارش باقی می‌ماند. آهنگساز خارجی اما چنان به ایران حدود یک قرن پیش، موسیقایی اندیشیده که بدون حضور آن نشانه‌های ملموس، لحظاتی مردد می‌شویم ملیت آهنگساز چیست. تنها نشانه‌ی تمایزبخش، آنسامبل‌نویسی تکنیکی و تشخص بسط و گسترش اوست که ما را با این پرسش تنها می‌گذارد؛ چگونه او می‌تواند بی‌آن نشانه‌های ملموس، تا آن اندازه روان و طبیعی چنین کند؟ (و لابد تکمله‌ای که، «چرا ما نمی‌توانیم؟»)

و دوم بهره‌ی موسیقایی محض؛ «افسوس» و زبان موسیقایی امروزی‌اش شنونده را مهمان جهان رمزآلودی از تصاویر موسیقایی می‌کرد، پیچیده در شناخت گسترده‌ی آهنگساز از ساز پیانو و مهارتش در وصله‌گذاری رنگی با صدای سازهای بادی، و نیز قریحه‌ی مولفش را از طریق انسجام پنهان خویش به رخ می‌کشید.

29 بهمن 1397
deb3b97f63

جواهرات باروکی

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

در همه‌ی این سال‌های بی‌سروسامانی ارکسترهای رسمی، ارکسترهایی خصوصی بوده‌اند که هدفشان پر کردن جاهای خالی و ارائه‌ی موسیقی ناب بوده است. ارکستر آرکو یکی از تازه‌پیوستگان به جرگه‌ی همین ارکسترهاست. به اعتبار چند اجرا آرکو ارکستری است منظم، متعهد به موسیقی، با صدادهی نسبتاً یکدست (مگر رجیستر و تمپوهای بالا) و بهره‌مند از موسیقی‌دانان خوش‌نام چون رهبر (ابراهیم لطفی) و کنسرت مایستر (علی جعفری پویان) و ...

آرکو برای جشنواره متمرکز بر دوره‌ای بسیار مهم از تاریخ موسیقی کلاسیک غربی شده و با حسن انتخاب جواهراتی باروکی را برگزیده بود. از همه شاخص‌تر و آشناتر به ذهن مخاطبان ساراباند مشهور سویت شماره‌ی 11 گئورگ فریدریش هندل در ر مینور، کانن یوهان پاخلبل در ر ماژور و اِیر از سوییت ارکستری شماره‌ی 3 یوهان سباستین باخ، و باقی هم شاهکارهایی بلندتر مانند کنسرتوی شماره‌ی 3 براندنبورگ از باخ و «کنسرتوی کریسمس» آرکانجلو کورلّی.  

حسن انتخاب (و نه لزوماً مناسب‌گزینی بر اساس توان و امکانات) به‌جای خود، اما جواهرات آرکو تراش و صیقل بیشتری لازم داشت تا یک شب باروکی تمام‌عیار را رقم بزند. این از همان مطلع کنسرت پیدا بود، یعنی ساراباند تکان‌دهنده که بخش بزرگی از عظمتش بر اثر تغییر در ساختار تأکیدی از میان رفته بود (کم گرفتن توان خیزش‌ ذاتی فیگورها روی ضرب دوم دست‌کم در میزان‌های ابتدایی) و همچنین با تغییر ساختار آگوژیکی و در محاق رفتن هارپسیکورد. از مقطع کنسرت نیز باز چنین تصویری به ذهن می‌آورد که در آن جریان پیوسته و آبشارمانند کانن تحت تأثیر ساختار استکاتومانند (روی فیگورهای دو نتی) زیرین کیفیتی لطیفه‌گویانه پیدا کرد و در نیمه‌ی پایانی انسجام لایه‌های قطعه‌ی خوش‌ساخت را از هم پاشاند.

در میانه هم که ساختار دینامیکی فوق‌العاده مهم اِیر و حرکت با طمأنینه‌ی لایه‌های مختلف صوتی تا حد مطلوبی حفظ شده بود، کمبود ظرافت (مخصوصاً در صدادهی کنترباس) یکی از خصلت‌های دوگانه‌ی این اثر برجسته‌ی باروکی (لطافت و جلال آمیخته به هم) را از آن سلب کرده بود و در بهترین لحظات تنها وجه جلالی‌اش شنیده می‌شد. بدین ترتیب جز لحظاتی شایان توجه از هماهنگی و پیوند موسیقایی ناب (مثلاً در آداجیوی کنسرتوی کورلّی) شب باروکی همچنان منتظر درخشش جواهراتش ماند.

کنسرت ارکستر زهی آرکو ابراهیم لطفی سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر علی جعفری پویان

29 بهمن 1397
بالا