موسیقی شمال خراسان یکی از چند سنت تناور موسیقایی جغرافیای ایران است که کموبیش در مراکز هنری ایران و جهان نیز شناختهشده است. از همین رو انتشار یک ضبط دیگر از آن ممکن است مادهی اولیه برای کار فکری بیشتر به حساب نیاید. زیرا نمونههای برجستهی این نوع موسیقی پیشاپیش معرفی شده است. علاوه بر آن کار تحلیلی بر این موسیقی نیز با سطحها و کیفیتهای متفاوت صورت پذیرفته است. حتا این نکته که مجموعه ضبط تازه، یعنی همان ضبطهای فریده رهنما، مربوط به اوایل دههی شصت است (زمانی که قاعدتاً به دلیل شرایط ضبطهای کمی صورت میگرفته) یا به عبارتی همان اهمیت تاریخی احتمالی چنین ضبطی و امکانات مقایسهای که مخصوصاً با ضبطهای گذشته مانند ضبطهای فوزیه مجد پیش رو مینهد، نیز ممکن است به قدر نکته و پرسش دیگری که این آلبوم از طریقی جز محتوای موسیقاییاش طرح میکند بکر نباشد.
ضبطهای آلبوم تازهی موسیقی خراسان، هفتاد و چهارمین از سلسلهی موسیقی نواحی ایران نشر ماهور را برخلاف بسیاری ضبطهای شناختهشدهی دیگر کسی انجام داده که نه به موسیقیشناسی (خواه به معنای عام یا خاص) شهره است نه به عنوان موسیقیدان حرفهای. از این رو است که این آلبوم ناگاه فرصتی برای اندیشیدن به نقش پژوهشگر-ضبطکنندگان یا همان فراهم آورندگان دادههای موسیقیشناختی موسیقی مردمی سنتهای مختلف جغرافیای ایران به دست میدهد. دفترچهی خود آلبوم با اشارات پوشیده و مبهم و در حقیقت از راه سکوتش جای این پرسش را باز میکند. مینویسد: «نگرانیهایی سبب شده بود که به سراغ نوازندگان و خنیاگران خراسان بروم.» فارغ از کنجکاوی بر سر نگرانیها که احتمالاً میشود حدسشان زد، حالا خواننده-شنوندهی دقیقتر میتواند بپرسد چه ارتباطی میان نمونهگیر و نمونهی مورد مطالعه برقرار است آنگاه که اولی در سفر ضبط «نخست نزد شیخ احمد جامی» میرود و «بغضش را نزد او میترکاند»۱. یعنی از یک سو آن رابطهی عاطفی و انسانیای که در متن با خنیاگران خراسانی ابزار میشود و از سوی دیگر ارادت به ریشههای اندیشهای که بخش اعظم آن موسیقی بر پایهاش بنا شده (عمده عرفان) چه تأثیری در روند و نتیجهی کار میگذارد؟
۱- نقل قولها همه از متن دفترچه ص ۵.
برای خرید و دانلود آلبوم موسیقی نواحی ایران ۷۴: موسیقی خراسان به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.