دسته بندی: فولکلور

با گذاشتن اولین قدم در «گمار»، درمی‌یابیم که فضایش آشفته و غبارآلود و عبور از آن به‌راستی دشوار است؛ چراکه تنها تقلای آهنگساز در راستای هدایت مخاطب در مسیر درک اثرش وصله پینه کردنِ محتویاتِ قطعات با تداعی‌ها و تکرارهاست. راه در این گمار گم است و نقشه‌ی راهنمای آن نیز، با توجیه‌های بی‌پشتوانه و ادعاهایی تهی و بی‌اساس، چندان کمک‌‌کننده نیست.

توجیه فقدان فرم با «بیان احساسات به گونه‌ای طبیعی» و مشترک بودنِ نوازنده‌ی سه‌چهارم سازها و، در نتیجه، روی هم قرار دادنِ خطوط صوتیِ ازپیش و جداگانه ضبط شده در مرحله‌ی «میکس» و «مَستِر» با «نوشتن قطعاتی آزاد برای این گروه سازی و نه ساخت کوارتت زهی به‌عنوان یک فرم موسیقایی».

تمامی قطعات این مجموعه، کم‌وبیش، هم‌جریان‌اند و این روندِ مشترک را طی می‌کنند: معرفی ایده‌ی نخست با استفاده‌ی حداقلی از امکانات آهنگسازی؛ سکوتی مطلق و کوتاه در ازای استفاده از پُل (Transition)؛ معرفی ایده‌ی بعدی؛ تکرار این سیر (گاه بیش از یک دفعه در طول یک قطعه)، که اساساً از وجود هر‌گونه‌ای از‌ بسط و گسترش‌ محروم است؛ و، در آخر، گذاشتنِ «دولاخط» پایان مدت‌ها پس از آن‌وقت که باید.

در این میان از برخی ویژگی‌های موسیقی معاصر (همچون فواصل کروماتیک) استفاده‌ای نه‌چندان به‌جا صورت می‌گیرد. این درحالی است که محدودیت به‌کارگیری عناصر ابتدایی ملودیک، ریتمیک و تکنیک‌های سازی، که حتا همین سطح از آن‌ها نیز به‌وضوح از توان اجراییِ نوازنده‌ی ویلنسل خارج است، به نحوی است که تکرارشان در میزانِ دانش موسیقایی خالق اثر شک و شبهه ایجاد می‌کند. خاتمه دادن به "غبار" با روش کهنه‌ی «چرخاندنِ تدریجیِ پیجِ تنظیمِ صدا»، مُهر تاییدی است بر این امر.

"نوبهار" و "در آغوش باد" در آغاز «به‌قدر لحظه‌ای»، و نه بیشتر، از تفاوت اندکی در کیفیت صوتی بهره‌ می‌برند که آن‌هم عاقبتِ اقتباسی‌بودنِ ایده‌ی اصلی و، در نتیجه، سبُک شدن بارِ خلقِ تِم از شانه‌های آهنگساز است.

پویان جدیدفرد می‌گوید: «قطعات این آلبوم نخستین نغمه‌گری‌های من نیستند! امیدوارم تجربه‌های نه‌چندان کم‌شمارِ پیشینم نیز روزی این بخت‌یاری را بیابند که به دنیای بیرون راه یابند». با این همه، آثاری که بخت یارشان بوده و انتشار یافته‌اند نشنیدنِ بیرون‌نیامده‌ها و منتشرنشده‌های «نه‌چندان کم‌شمار» را چندان تأسف‌بار و حسرت‌انگیز نشان نمی‌دهند.

برای خرید و دانلود آلبوم گمار به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

«نقطه‌ی دف»، چنان‌که از همه‌چیزش بر می‌آید، بر شانه‌ی ریتم استوار است، اگرچه همه‌چیزش ریتم نیست؛ در «نقطه‌ی دف»، ملودی‌هایی هم هستند که می‌آیند و می‌روند. سوال این‌جاست: رابطه‌ی ملودی‌ها با ریتم چگونه است؟

در این جغرافیا، انواع ضربی‌خوانی‌هایی که صرفاً با ساز کوبه‌ای همراهیِ می‌شوند بی‌سابقه نیست. مرشدهای زورخانه روی تنبک ملودی می‌خوانند و «ضربی‌خوان»های قجری هم تصنیف‌های‌شان را روی ریتم‌های تنبک استوار می‌کردند. این نمونه‌ها مسلماً کاربردها و کارکردهای متفاوتی داشتند: در اولی، هماهنگی و نظمِ ورزشکاران و در دومی تأمین جنبه‌های زیباشناسانه‌ی متفاوتی از یک مجلسِ موسیقی. به ندرت آثاری بوده‌اند که در آن ریتم سازهای کوبه‌ای این‌چنین غالب باشد و آوازی تک روی آن‌ها سوار شود. «نقطه‌ی دف» اما ـ همان‌طور که انتظار می‌رود ـ الزامی به پیروی از چنین تاریخی ندارد، هرچند از بن‌مایه‌های کاربردی تغذیه شده: موسیقی خانقاهی و صوفیانه یا موسیقی آیین زار؛ موسیقی‌هایی که برای سماع خلسه و حرکت نواخته می‌شوند و کاربردهای آیینی و فرهنگی داشته‌اند.

بر این اساس، تمرکز و پرداخت ریتم‌ها در اثر چنان است که هم‌نشینی ریتم و ملودی را از جایگاهی کاربردی دور می‌کند و تبدیل می‌شود به نوعی غور و تلاش برای بازتعریف موسیقایی نقش آن‌ها: ملودی‌های خانقاهی همچنان هستند، اما ابزاری‌اند برای آغاز سفر دور و دراز ریتم‌های متفاوتی که از پسِ آن‌ها می‌آیند (به‌خصوص در قطعات ۵ تا ۸ آلبوم)؛ ریتم‌هایی که با هم‌نشینی‌شان و توالی‌شان معنایی دیگر می‌یابند.

با «نقطه‌ی دف» نمی‌توان سماع کرد. نمی‌توان آیینِ زار را به‌ جا آورد و نمی‌توان حرکات منظم و ورزشکارانه داشت. آبشخورهای بسیار متفاوتِ این ریتم‌پردازی‌ها اما به خوبی در کنار هم می‌نشینند و به نرمی تغییر شکل می‌دهند. احتمالاً به دلیل چالش‌های پیچیده‌ترِ یک‌دست کردنِ ملودی ـ در قیاس با ریتم ـ است که، نبیل یوسف‌شریداوی ملودی‌های هر قطعه را از آبشخورهای کم‌‌تنوع‌تری برگزیده (عموماً ملودی‌های صوفیانه‌ی خانقاهی) و ریتم‌هایش را از آبشخورهایی قویاً متکثر: در یک قطعه هم ریتم‌های خانقاهی می‌شنویم، هم ریتم‌های مربوط به آیین زار و هم ریتم‌هایی متعلق به بسترهای جغرافیایی متفاوت.

برای خرید و دانلود آلبوم نقطه‌ی دف به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

در کنار تاریخ موسیقی کلاسیک رایجی که روایت‌های غالب تاریخ موسیقایی ما را ساخته، تاریخ‌های دیگری نیز وجود دارند که در حاشیه قرار گرفته‌اند. دلایلی که باعث شده آن‌ها در حاشیه قرار بگیرند ممکن است متفاوت و به فراخور ماهیت هریک متنوع باشد، اما یک دلیل در به حاشیه رفتن بسیاری از آن‌ها بسیار موثر بوده است: فارسی نبودن. احتمالاً یکی از دلایل مهمی که تاریخ موسیقی کلاسیک رسمی را –که از درویش و وزیری و صبا و شهناز و لطفی و مشکاتیان گذر می‌کند- در مرکز می‌نشاند اما علی‌اصغر کردستانی را به‌تمامی در کناره نگه می‌دارد رسمیت و ملی شدن «فارسی» است. این جریان‌های موازی منطقه‌ای کمابیش شهری شده، که جدای از موسیقی مردم‌زاد (فولکلور) هر منطقه‌اند، چندان موضوع توجه نبوده‌اند و انتشار آثاری چون «جاودانه‌های موسیقی مازندران»‌می‌تواند توجهی دوباره را به این موسیقی شهری غیرفارسی برانگیزاند. به همین دلیل، انتشار چنین آثاری بیش از وجه هنری آن‌ها، از وجه تاریخی و پژوهشی می‌تواند بسیار مهم باشد. حال سوال این‌جاست: «جاودانه‌های موسیقی مازندران» چقدر از این حیث می‌تواند برای شنونده مفید باشد و ناشر چه نقشی در این میان دارد؟

کار ناشر از چنین جنبه‌ای بسیار بااهمیت‌تر از پالایش، جمع‌آوری و بازنشر صرف قطعاتی است که سال‌ها پیش اجرا شده‌اند. چنین آثاری باید تا حدّ ممکن مملوء از اطلاعات دقیق و جزییات تاریخی درباره‌ی قطعات باشند. «جاودانه‌های موسیقی مازندران» اثری است که چند قطعه‌ی جالب را در خود گرد آورده، احتمالاً قطعاتی که بعضی‌هاشان در رادیو تولید و پخش شده‌اند و با سازهای غربی و ایرانی –مثلاً ترکیب ویلون و کلارینت و تنبک- نواخته شده‌اند، اما ناشر تنها به ذکر توضیح بسیار ناکافی و نادرست «موسیقی و شعر این اثر فولک است» و البته گردآوری متنی کوتاه و ناکامل درباره‌ی خواننده بسنده کرده است. شنونده به درستی نمی‌فهمد که این آثار در چه سالی ساخته یا تنظیم شده‌اند، نوازندگان و سازندگان و تنظیم‌کنندگانش چه کسانی بوده‌اند، در چه قالبی پخش شده‌اند، یا بنا به کدام دلایل و معیارها «جاودانه‌های موسیقی مازندران» نام گرفته‌اند. به دیگر سخن، پاسخ سوال ما این است: ناشر در این‌جا جز جمع‌آوری قطعاتی که سال‌ها پیش کسان دیگر آن‌ها را ساخته و پرداخته‌اند، هیچ نقش دیگری ایفا نکرده است.

کامیار صلواتی فولکلور احمد بختیاری جاودانه های موسیقی مازندران

برای خرید و دانلود آلبوم جاودانه‌های موسیقی مازندران به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

آلبوم «از بوشهر» تجربه‌ی مشترک سلام ریاضی و حبیب مفتاح بوشهری در تلاش است تا نگرش فرمال موسیقی مدرن را با ادوات و سازهای موسیقی جنوب ایران بیازماید. مجموعه‌ای که به بار نشسته و یک اثر خوش ساخت با بافتی یک دست و منسجم به دست داده است.

موسیقی اَمبینت در ایران طرفداران بسیاری دارد. در این سال‌ها گروه‌های بسیاری سعی کرده‌اند تجربیاتی در این زمینه انجام دهند. خیلی از آهنگسازان ایرانی موسیقی الکترونیکِ در حال حاضر با شرکت‌های معتبر این سبک موسیقی در اروپا و امریکا همکاری می‌کنند. ماجرای آلبوم «از بوشهر» کمی متفاوت از این جریان است. در این آلبوم سازهای جنوبی و صداهایی از فرهنگ زندگی و کار جنوب ایران گردهم آمده‌اند تا فرم و ساختاری ملهم از این مکتب فکری را تجربه کنند. سازها و ادواتی  مثل ماندولین، ملودیکا و میدی‌کی‌برد  هم در این آلبوم حضور دارند ولی نکته‌ی مهم ماهیت محتوایی و صدای غالب در مجموعه است که تماماً از جنوب ایران گزینش شده‌اند.

موسیقی جنوب در این سال‌ها مورد توجه بسیاری از آهنگسازان قرار گرفته است و حتی گروه‌های پاپ هم به این موضوع علاقه‌ی خاصی نشان داده‌اند، اما از مجید انتظامی گرفته -که کار درخشانی در موسیقی فیلم «روز واقعه» با تم‌های جنوبی پدید آورد تا گروهایی مانند «داماهی» که برداشتی پاپ از موسیقی جنوب داشته‌اند- هیچ کدام وارد جنون و خلسه‌ی مینی‌مال موسیقی جنوب نشده‌اند. اغلب در پی ساختن فرم‌هایی از جهان هزار رنگ موسیقی جنوب بوده‌اند تا اینکه قصد قوام آوردن ملودی‌ها را در سر داشته باشند. «از بوشهر» خلسه‌ی یک بعدازظهرِ گرم تابستانی در بندر شرجی را با کشیدن نت‌های نیِ جفتی برای مخاطب بازنمایی می‌کند. استفاده از سازهای بادی جنوبی در کانتکس امبینت گون آلبوم قابل توجه است. کوبه‌ای‌ها جنوبی و منحصر به فرد صدا می‌دهند ، به طوری که از گروه «لیان» تا «دارکوب» شما ریتم را با این صدادهی نشنیده‌اید.

و مهم‌تر از همه‌ی این‌ها عناصر فرمال چنان با رنگ و لعاب جنوبی در هم تنیده‌اند که انگار موسیقی کهن جنوب همیشه اینگونه بوده است. حضور صداهای الکترونیک، ماندولین و ملودیکا آنقدر هوشمندانه و ظریف هستند که مخاطب به سختی متوجه حضورشان می‌شود. و البته نگذریم از میکس فوق العاده‌ی آلبوم که نقشی بسیار کلیدی در ماحصلی که می‌شنویم ایفا می‌کند.

«از بوشهر» یک اثر خوش ساخت و استخوان‌دار در بلبشوی موسیقی این روزهای ایران است. 

برای خرید و دانلود آلبوم از بوشهر به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.