نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

دسته بندی: موسیقی مردمی


400x402

جاودانگی

نویسنده: علیرضا جعفریان

‌پنجگاه آخرین آلبوم علی اکبر شکارچی‌ست که در گرامی‌داشت پنج استاد موسیقی منتشر شده: عطا جنگوک، داریوش صفوت، محمد رضا لطفی، هابیل علی‌اف و احمد محسن‌پور. آلبوم شامل پنج فایل تصویری از تکنوا‌زی‌های کمانچه‌ی شکارچی در سال‌های 82 الی 94 است که البته معلوم نیست در زمان اجرای‌شان هم به یاد اساتید مذکور نواخته شده‌اند یا صرفاً در این آلبوم از میان اجراهای مختلف گزیده‌ شده و هر کدام به یکی از اساتید اختصاص یافته‌اند. اما به هر حال نوع اجراها همانی‌ست که از شکارچی انتظار داریم و به نظر نمی‌رسد تناسبی میان موسیقی و شخصی که موسیقی به او تقدیم شده وجود داشته باشد. توضیح چنین مسائلی در چنین آلبومی ضروری‌ست، اما پدیدآورندگان پنجگاه زحمتی به خود نداده‌اند. کیفیت صدا و تصویر هم بدتر از آن چیزی‌ست که انتظار می‌رود. پنجگاه بیش از آنکه شبیه به آلبوم در معنای مرسوم امروزی‌اش باشد، شبیه به پخش اینترنتی بخش‌هایی از چند کنسرت در رسانه‌های تصویرمحور است. اما با این حال، آلبومی که خالقش یکی از مهم‌ترین نوازنده‌های عصر حاضر باشد در هر شرایطی شنیدنی‌ست.

فعالیت‌های علی اکبر شکارچی را می‌توان به دو دسته‌ی آهنگسازی برای گروه سازهای ایرانی و نوازندگی ساز کمانچه تقسیم کرد. که البته همیشه بارزترین خصوصیت مشترک هر دو دسته تلفیق موسیقی کلاسیک ایرانی با موسیقی منطقه‌ی لرستان بوده است. در دهه‌ی شصت آهنگسازی‌های شکارچی برای گروه سازهای ایرانی، بیشتر از آنکه در راستای حفظ موسیقی لرستان باشند، نوآورانه و تجربی به نظر می‌رسیدند. و از همین ناحیه هم مورد نقد قرار گرفتند. جدای از اینکه در آن زمان حفظ ارزش محسوب می‌شد یا نوآوری، حالا بعد از گذشت چند دهه، از زاویه‌ای دیگر می‌توان به این آثار نگاه کرد: اگر ارزش تاریخی را تسامحاً کنار بگذاریم، این دسته از فعالیت‌های شکارچی در ارزش‌گذاری هنری نمره‌ی بالایی کسب نمی‌کنند؛ امروز یک گروه موسیقی دانشجویی می‌تواند آثار به مراتب نوآورانه و  پیشرفته‌تری خلق کند. اما آن دسته از فعالیت‌های شکارچی که به نوازندگی ساز کمانچه مربوط می‌شود هنوز هم بعد از گذشت سال‌ها دارای ارزش‌هایی فارغ از ارزش‌های تاریخی‌ست؛ برای یک دانشجوی موسیقی چون شکارچی نواختن رؤیاست. به نظر می‌رسد مسئله «پیشرفت» است. وقتی پای پیشرفت در میان باشد، تاریخ مصرف هم معنادار می‌شود. و شاید به همین دلایل باشد که رفته‌رفته از فعالیت‌های شکارچی در دسته‌ی اول کاسته و به دسته‌ی دوم افزوده‌ شده است.

پنج گاه علی اکبر شکارچی علیرضا جعفریان موسیقی سنتی ایرانی کمانچه

برای خرید و دانلود آلبوم پنجگاه به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 2.4
12 اسفند 1397
Khosrove Mahrouyan 1

کاریکاتوری از دیگری در آینه‌ی خود

نویسنده: کامیار صلواتی

منظره‌ی یک خانه‌ی شیروانی‌دار با دو مناره‌ کنار سقف. خطوط بک سطح عمودی واحد به نقطه‌ی گریزهای متفاوتی می‌رسند و دیوارهای ساختمان پشتی نقطه‌ی گریز دیگری را تعریف می‌کنند. زن سیاه‌چشم و ابروپیوسته‌ای با کلاه و لباسی اروپایی و مرد سبیلویی با کلاه قاجاری و کت و کراوات. نقاشی در کلیات‌اش مضحک به نظر می‌رسد و البته آرزومندانه. تقلیدی فرومایه از پرسپکتیو غربی‌ست، اما بیش از هرچیز با معوج بودن و تقلایش غربی نبودنش را داد می‌زد. «پرسپکتیو»، این میراثِ رنسانسی را نشانی از مدرنیته و «امروزی» بودن می‌داند، اما نمی‌داند که در غربِ معاصرش، بنیان‌های پرسپکتیو در حال سقوط است و «مدرنیسم» در هنر معنایی دیگر دارد. در حقیقت، تصور نقاش و کاشی‌کار قاجاری از غرب و مدرنیسم، چه در تئوری و چه در عمل نادرست و کاریکاتوروار است؛ تصوری که بیش از آنکه نشان‌دهنده‌ی واقعیت مدرنیسم و غرب باشد، ذهن آشفته‌ی ایرانیِ پس آن را می‌نمایاند.

«خسرو مه‌رویان»، همان تصویر معوجی‌ست که روی کاشی‌های قاجاری می‌بینیم؛ خالق اثر، همچون کسانی که پرسپکتیو رنسانسی را نشان «مدرنیسم» می‌دانستند، حضور گیتار الکتریک و گیتار بیس و البته لابد سیستم تنال را نشانی از «امروزی بودن» می‌داند و باغلاما و تنبور را نشان کهن‌سالی (و جالب آن‌جاست که تنالیته‌های پیشامدرن غربی، از جهاتی کارکردی شبیه به پرسپکتیو داشتند). او مصرانه، پرسپکتیوی ناقص و نادرست از بعضی سبک‌های موسیقایی غرب را در کنار پرسپکتیو نامتمرکز موسیقی ترکی و کُردی کنار هم می‌نشاند. جزییات و بستر حیاتی این را می‌زداید و عمق و قوانین آن‌یکی را تقلیل می‌دهد به چند خط کجی که به گریز واحدی نمی‌رسند. معاصریت موسیقایی را با غربی بودن آن این‌همان می‌کند و این جهان‌های بیگانه را عریان و رسوا، در کنار هم می‌چیند. همچون بسیاری از آثار «موسیقی ملل»، تلاش می‌کند تا «زواید» این دو موسیقی، به‌خصوص قطب غیرغربی معجون‌اش را، بزداید؛ غافل از آنکه همین زواید و پوسته‌ها گاه خود هویت این موسیقی‌اند. این‌ها ویژگی اکثر آثاری‌اند که به ژانر «موسیقی ملل» نزدیک‌اند؛ هرچند در «خسرو مه‌رویان» به آشکارترین شکل جلوه می‌کنند. هنوز راه درازی هست از «خسرو مه‌رویان»ها و آویژه‌ها و شعاری-کریستف‌ها تا به مرتبه‌ی عزیزه مصطفی‌زاده برسیم. شناختن و یافتن و ساختن آن جایگاه در ویترین امروز جهان موسیقی، با پیش‌فرض‌ها و تقلیل‌های آثاری چون «خسرو مه‌رویان» فرسنگ‌ها فاصله دارد. 

برای خرید و دانلود آلبوم خسرو مه‌رویان به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0.5
06 اسفند 1397
hezareye tanboor2

مردی از خویش برون آید و کاری بکند

نویسنده: سعید یعقوبیان

تنبوریان همیشه تنبور را در متقال مقدسی از اعماق تاریخ و اسطوره پیچیده‌اند. هر کجا صحبت از تنبور است، رد پای گزاره‌های ماورایی صوفی‌نمایانه و باستان و اعصار را نیز می‌توان یافت.

«هزاره‌ی تنبور» نیز، که بنا به اظهار گردآورنده‌اش «حاصل سال‌ها تحقیق و پژوهش» بوده، این داستانِ همیشگی را از طرح جلد و همان عنوانِ خود آغاز می‌کند و متن 44 صفحه‌ای‌اش -که بخش اعظم آن، شعرهای خوانده شده در قطعات مجموعه است- چیزی جز همان مدعاهای همیشگی ندارد: «راویان، مقام‌ها را نزدیکتر به واقعیتِ اجراییِ قرن‌ها پیش می‌نوازند»! «پردیور را نقطه عطفی برای مقام‌ها... می‌دانند» (واژه‌ی پردیور به چه زبانی‌ست و چگونه خوانده می‌شود؟!)، «مقام‌های باستانی و مجازی (مجلسی) بازمانده از باستان که مردم یارسان سینه به سینه آن را...»، و الی آخر.

اما اگر این باورهای ریشه در گم را به تمامی کنار بگذاریم، آنچه در «هزاره‌ی تنبور» گردآمده، آزمایشگاه موسیقی‌شناختیِ مهیایی برای پژوهش‌های اساسی و بنیادی‌ست. آنچه باید رخ دهد جابه‌جاییِ نظرگاه ماست: اصرارِ اهل عملِ تنبور و ادعاهایی که مطرح می‌شوند، باید از جایگاهِ سوژه به ابژه تغییر کند؛ ابژه‌ای پیراموسیقایی در کنار مواد خام دیگر (موسیقایی و پیراموسیقایی‌). مسأله نباید «از کجا معلوم؟» و «به چه مستندی؟» باشد. مسأله این نیست که درست می­گویند یا نه، بلکه سوال‌ها باید از این قبیل باشند: چه کسانی و چرا چنین می‌گویند؟ خاستگاه تاریخی و اجتماعی چنین عقایدی کجاهاست؟ چه مناسباتی یاعلی و حقانی و باستان را در نوعی از موسیقی در ایران کنار هم می‌نشانند؟ و به موازات چنین واکاوی‌ها و پرسندگی‌های جامعه‌شناختیِ موسیقی و قوم‌موسیقی‌شناسانه، آنالیزهای موسیقی‌شناسانه نیز به دنبال این باشند که مقام را در این سیستم موسیقی تبیین کنند و نسبت‌اش را با مفهوم جهانشمولِ مُد بسنجند. ایقاع را در این نوعِ موسیقی تشریح کنند. انواع گستره‌های نغمگی این موسیقی را طبقه‌بندی کنند و غیره. اگر انتظار داشته باشیم که فرید الهامی، علی اکبر مرادی، حیدر کاکی و دیگران، حتی با اینکه تنبورنوازان روزگار مدرن‌اند و تجربه‌های زیسته‌ی شهری دارند، مقام و ایقاع و ابعاد لحنی سیستم موسیقایی‌ای را که اجرا می‌کنند برایمان تبیین و تعریف کنند مانند آن خواهد بود که فروید انتظار می‌داشت مردی آرونتایی توتم‌های قبیله‌اش را برایش تحلیل کند!...

سعید یعقوبیان فرید الهامی هزاره تنبور موسیقی مردمی

برای خرید و دانلود آلبوم هزاره تنبور به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 1.8
01 مرداد 1397
بالا