نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

دسته بندی: کلاسیکال


jashneh parsi2

تداوم

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

در جشن پارسی نخست تداوم آموزش به چشم می‌خورد، آنجا که نام‌هایی اکنون پا به نوجوانی گذاشته از آلبوم‌های پیشین موسسه‌ی ریشه در خاک می‌بینیم. سپس در محتوا این پرسش کیفی پدیدار می‌شود که کار بر روی ترکیب مشترک سازی (یا احتمالاً هر شرایط اولیه‌ی تعیین‌شده و مشترک) چه جنبه‌هایی از آهنگسازان نوجوان را آشکار می‌کند؟ گسترش و گوناگونی تخیل موسیقایی‌شان را.

نکته‌ی نخست را در منطقی‌تر شدن روابط درونی قطعات، توانایی یافتن تمی یا فیگوری تأثیرگذار و منسجم کردن قطعه براساس آن یا کار با مؤلفه‌های دیگر موسیقی جز ملودی و ریتم ساده و در یک کلام قوام بازمی‌یابیم (با قید این احتیاط که نمی‌دانیم چقدر از کیفیت نهایی آثار حاصل راهنمایی و حتا ویرایش‌های استادان است). آنجا که در حسادت گرگینِ امیر آرسام آریان‌پور بُعد شدت‌وری در قطعه اهمیت پیدا می‌کند یا آنجا که در ورود گرسیوزِ نیکی فرهنگ‌نیا بافت چندصدایی بازیگوشانه‌ای رخ می‌نماید و به همین منوال دیگر قطعات که در هرکدام می‌‌توان نکته‌ای از این معنی بازیافت.

نکته‌ی دوم نخست شباهت‌ها میان هم‌درس‌ها و هم‌زمان تفاوت‌های احتمالی با دیگران را آشکار می‌کند. از همه بیشتر آنجا که باز پای تبدیل عناصر خیال‌انگیز داستانی (افسانه‌های شاهنامه) به تخیل موسیقایی در میان است و هیچ آهنگسازی با کلیشه‌های موسیقایی مرسومِ شاهنامه کار نکرده‌ است؛ به شکلی شایسته‌ی توجه هیچ‌کدام در پی شکوه و چهارگاه و ... نرفته‌اند. به‌ویژه در ۸ قطعه‌ی نخست و همچنین برخی از قطعات بعد از آنان نه تنها کلیشه‌های موسیقایی افسانه‌ها غایب است بلکه ارتباط ساده میان عنوان برگرفته از افسانه یا حتا درون‌مایه‌ی آن و کیفیات عاطفی آهنگ نیز لزوماً برقرار نیست (مثلاً این نگرش ساده‌انگارانه که مطرب بهار باید حتماً موسیقی طرب‌انگیزِ فاش داشته باشد). همین امر در قطعات باکلام (۶ قطعه‌ی بعدی) قدری تحلیل می‌رود و موسیقی تا حدودی تحت تأثیر وزن و معنای ظاهری کلام قرار می‌گیرد.

گذشته از شباهت -که اگر از یک گام دورتر به همه‌ی قطعات بنگریم دامنه‌اش حتا تا فضای کلی قطعه‌ها هم گسترده شده- تفاوت‌ها خود را در جزئیات هویدا می‌کند؛ این یکی اندکی شناخت بیشتر از ساز خودش که در ترکیب است، آن یکی قدری ملودی‌پردازتر، دیگری ذره‌ای ضرب‌آگین‌تر و الخ.

برای خرید و دانلود آلبوم جشن پارسی به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
13 اردیبهشت 1399
Jamal Zohourian Miniaturs3

آبی و خاکستری

نویسنده: حانیه شهرابی

«مینیاتور» را می‌توان در چند کلمه توضیح داد: آلبومِ جمع و جور برای تکنواز گیتار. مشتمل است بر ده مینیاتورِ حدوداً دو دقیقه‌ای، سه قطعه با عنوان «سوییت» و در آخر دو قطعه‌ی جدا. مینیاتورها شبیه به اتودهایی برای هنرجویان گیتار هستند؛ عبارت‌اند از آرپژیاندو، باس آلبرتی و یا پدالی ثابت از فواصل سوم و چهارم‌ که یک خطِ ملودیِ غالباً مینور بدونِ بسط و گسترشِ قابل توجه آن را همراهی می‌کنند. «سوییت» شباهت ندارد به آن چه که از ساختار سنتی‌ و یا نوینش در ذهن داریم. «پرلود» هارمونی‌ای مشابهِ سایرِ قطعات دارد؛ حال آنکه این فرم نزد آهنگسازان فرصتی بوده است برای به نمایش گذاشتنِ مهارتشان در طراحی و بسط و گسترشِ هارمونی. آلِماند و ژیگ هم شرایط مشابهه دارند. دو قطعه‌ی «دختر آبی» و «بر باد رفته» کمی طولانی‌تر اما دنبال‌کننده‌ی راهِ سایرین هستند.

بافت عموماً هوموفون است و تمامش هارمونیِ سه‌صداییِ کلاسیک و کم‌تنشی دارد. فرمِ قطعات صورتی مشوش دارند؛ معرفی مواد اولیه، سپس لحظاتی تقلید یا واریاسیونی از آن چه پیش‌تر شنیده ‌شده است. شیرالی در اجراها شدت‌وریِ متوسط را انتخاب کرده و تمام مدت تغییرِ چندانی در آن ایجاد نمی‌کند. تندا بسیار متغیر است و فراوان به بی‌نظمی نزدیک می‌شود (برای مثال در آلماند و در اجرای ترمولوها). همچنین انگشتانِ دستِ راست گاهی برای همراهی به اندازه‌ی خطِ اصلی اهمیت قائل می‌‍شوند و حتا جانشین آن می‌شوند.

درونمایه‌ی مینیاتور شاید بیش از هر چیز به تصویر آبی و خاکستریِ آن شبیه باشد. محتوایی یکنواخت که نه حکمت انتشارش را روشن کرده‌اند و نه مخاطبانش را. تنها کلمات «گیتار» و «کلاسیک» را بر آن گذارده‌اند بلکه فرجی حاصل شود. ولیکن نمی‌توان هر قطعه که کلام ندارد، از فواصل سوم استفاده می‌کند و با سازی غربی اجرا شده است را موسیقی کلاسیک نامید. سوال اینجاست که مخاطب این پنجمین همکاری ظهوریان و شیرالی چه کسانی هستند و انتظارشان از مینیاتور تا چه اندازه برآورده خواهد شد؟

برای خرید و دانلود آلبوم مینیاتور به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
01 اردیبهشت 1399
mah pishooni3

هدف، آرمان، نتیجه

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

هنگامی که پس از دو آلبوم آهنگی برای زمین (۹۴) و ایران‌زمین، در یک روند چهار ساله باز هم آلبوم‌هایی به آهنگسازی کودکان و نوجوانان به بازار می‌آید، گریزی نمی‌ماند جز این که بیندیشیم با یک جریان آموزشی روبرو هستیم یا دست‌کم یک آرمان؛ توجه به آفرینش موسیقی در سنی که آموزش آموزشگاهی فعلی ما چندان توجهی به آن ندارد. همه‌ی ارجی که پیش از این برای چنین مجموعه‌هایی برشمردم (مرور ایران زمین) به ماه‌پیشونی هم می‌برازد. اما اکنون هنگام آن است که از اهداف یا آرمان آموزشی خفته در پشت آلبوم بپرسیم زیرا بدون در نظر گرفتن آن و نیز سن آهنگسازان، خود موسیقی انتشار چندباره‌ی چنین محتواهایی را توجیه نمی‌کند.

به بیان‌ دقیق‌تر آنچه در آلبوم می‌بینیم نوعی بیانیه یا پایان دوره‌ی آموزشی یک موسسه‌ی خصوصی آموزش موسیقی است (به گواه دفترچه‌) که جز آرمان به میان کودکان و نوجوانان بردن آفرینش موسیقایی باقی ویژگی‌هایش روشن نیست و به دلیل سازوکارهای امروزی بازار آموزش و نشر موسیقی امکان نشر یافته است. پس راهی نمی‌ماند جز آن که اولاً بعضی از ویژگی‌های روش را از آلبوم‌ها استخراج کنیم و ثانیاً دست به مقایسه‌ی بیرونی بزنیم.

آلبوم‌های پیشین را اگر بنگریم می‌بینیم تکنیک تحریک تخیل آهنگسازان باقی است اما اندک تغییراتی نیز کرده. این بار یک داستان مشترک دستاویز است (به جای محرک‌های آزاد)؛ نسخه‌ی ایرانیده‌شده‌ی سیندرلا. هر آهنگساز تابلویی از داستان را با موسیقی‌اش نقش می‌زند. موسیقی آوازی درباره‌ی نوروز نیز همچون ایران‌زمین پای ثابت آلبوم است و مکان‌ها نیز. پس روش در یافتن طرحی برای تخیل موسیقایی و تبدیل تخیل به عاطفه‌ی موسیقایی موفق است اما هنوز در شکل‌دادن به ماده‌ی موسیقایی بر اساس آن تخیل در ابتدای راه. کافی است به ساختمان گاه سرگردان غالب قطعات گوش بسپاریم.

برای مقایسه باید از یک سو به نتیجه‌ی کار هم‌سن‌های آهنگسازان (مثلاً در هنرستان‌های موسیقی) توجه کنیم که به ندرت راهی به دنیای نشر پیدا می‌کند. و نیز اسامی آهنگسازان را به خاطر بسپاریم تا ببینیم این دوره در آینده‌ی احتمالیشان به عنوان موسیقی‌دان چه تأثیری خواهد داشت. و ببینیم آیا بازده آن همچون باقی آموزش موسیقی به کودک امروزی ما است یا بیشتر.

برای خرید و دانلود آلبوم ماه پیشونی به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
05 فروردین 1399
feraghi2

تداوم راه

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

هنگامی که به سراغ آثار جدید فوزیه مجد می‌رویم باید منتظر نشانه‌هایی باشیم که سال‌ها پیش در کار او پدیدار شد. گویی خطی بریده شده دوباره پس از سال‌ها پی گرفته می‌شود یا خطی که هرگز بریده نشده بود اما نهفته بود دوباره از زیر غبار تاریخ سر بر می‌آورد، غبار از چهره می‌تکاند و رخ می‌نماید. رد این خط را می‌شود تا دهه‌ی ۵۰ و آثاری همچون شب کوک گرفت. حرکت تدریجی و فاصله‌های خُرد که آرام آرام کنار هم می‌نشینند، گرایش به یک نغمه‌ی عمدا مرکز قرار گرفته، موتیف‌های نزدیک به هم که لایه لایه روانداز می‌شوند و درنهایت همه‌ی اینها که به شکل طرح‌های موزاییکی با ساخت‌های هندسی متفاوت متجلی می‌شود، گیریم امروز قدری با ظریف‌کاری و رقت عاطفی بیشتر از گذشته.

مفهوم‌هایی همچون چرخش، تکرار، تکثر جزئیات از یک سو و دلبستگی آهنگساز به مجموعه‌ای از گونه‌های موسیقایی موجود در جغرافیای ایران (به طور خاص سنت‌های شرق و شمال شرق ایران مانند خراسان و نیز موسیقی دستگاهی) از سوی دیگر، همچنان کار او را آکنده از رنگ و بوی خاصی می‌کند که به آن بازش می‌شناسیم. تفاوتی ندارد که اثر  کوارتت رویازمین باشد و «به موسیقی دستگاهی» «اشاره کند»۱ یا فراقی باشد و ایده‌ی کلی‌اش الهام‌گرفته از سنت‌های اطراف بیرجند تا مناطقی در سیستان به واگوی «جدایی یا اندوه کیهانی». نگاه به این منابع فرهنگیِ درون‌جغرافیایی برای نیم قرن بخش ثابتی از ادراک موسیقایی مجد از جهان پیرامون را ساخته است.

میان آثار امیرمهیار تفرشی‌پور خوشبختانه از لحاظ زمانی چنین وقفه‌های برآمده از جبر زمان نیست اما باز او هم بر همان روال تداومِ کار خویش می‌رود. بر همان روال که نخستین بار در آلبوم پندار دیده بودیم. باز هم پلی می‌بینیم که آهنگساز می‌کوشد با موسیقی‌اش بر مرز میان دنیای درون و بیرون بزند (پندار) و باز مفهوم چرخه و چرخش در قالب «فرم‌های چرخشی» (آن هم درست در همان قطعه‌ای که به فوزیه مجد –شاید به نشان بزرگداشت یکی از مفهوم‌های مورد علاقه‌اش- تقدیم شده؛ زمان‌های گسسته) و نوعی گفت‌وگو میان گذشته و آینده، جهان در زمان‌های مختلف است که تداوم را برقرار نگه‌می‌دارد.

 


۱- از متن دفترچه آلبوم.

برای خرید و دانلود آلبوم فراقی به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
14 اسفند 1398
estetar2

تأثیر محدودیت

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

گاهی محدودیت مزیت است. آلبوم‌ها و فستیوال‌های موسیقی الکترونیک و در مقیاسی بزرگ‌تر کل فعالیتی که در حوزه‌ی موسیقی الکترونیک برآمده از موسیقی آوانگارد قرن بیستم و بیست و یکم صورت می‌گیرد را پیش از این اغلب به فقدان تمایزهای شخصی یاد کرده‌ام و کرده‌اند و از خطر یکسان‌سازی و قرار گرفتن تحت سیطره‌ی الزامات ابزار مشترک گفته‌ام و گفته‌اند. بااین‌حال آلبوم استتار نشان از دگرگونی‌ای در این وضعیت دارد. دلیل اصلی هم تغییری است که طراحان سومین دوره در فراخوان مسابقه داده بودند: محدودیت وضع‌شده یا از دیدگاهی آزادی داده‌شده برای آهنگسازی قطعه‌ برای الکترونیک زنده و ویلنسل کار خودش را کرده است. گرچه نمی‌دانیم چه اندازه از ویژگی بارزشده با آلبوم استتار را ممکن است بشود به افزایش تجربه‌ی آهنگسازی برای این گونه‌ی موسیقایی در ایران (و حتا افزایش تجربه‌ی شرکت‌کنندگان خود مسابقه‌ی رضا کروریان) یا حتا ظرفیت‌های متفاوت شرکت‌کنندگان این دوره‌ی خاص نسبت داد بااین‌حال آنچه به وضوح در ۹ قطعه‌ی آلبوم به چشم می‌خورد افزایش تفرد آهنگسازان و تشخص موسیقایی قطعات هر یک نسبت به دیگری است. این امر هم در ابعاد صرفاً تکنیکی ظاهر شده (کم‌تر) و هم در ابعاد مربوط به ایده‌پردازی، ماده‌ی صوتی و گسترش آن. دیگر به دشواری ممکن است بتوان همه‌ی قطعه‌های آلبوم را به یک آهنگساز فرضی ولو در دوره‌های مختلف در حال آزمایش‌های متفاوت نسبت داد.

شخصیت آهنگساران اینجا حتا آنگاه که برای فیکس مدیا آهنگسازی کرده‌اند از دیگران متمایز است (شاید به دلیل قرار گرفتن در کنار قطعاتی که با تعریف فراخوان ساخته شده است). حتا نمونه‌ی به‌راستی حدی‌ای مانند نوبت اشتباه با آن وامداری بسیار آشکار آغازش به تمرین شماره‌ی ۲ Study No.2 اشتوکهاوزن و آرتیکولاسیون Artikulation لیگتی نیز به قدر کافی از باقی قطعه‌ها (همچنین دو نیای تاریخی‌اش) متمایز هست که صریحاً از آن آرش اسدی خمامی خوانده شود. از این بابت تفاوتی هم میان آهنگساز کاملاً تازه‌کار (یا تازه شناخته‌شده برای ما)، برندگان دوره‌های گذشته مانند فرهاد شیرین‌زاده و بیشتر شناخته‌شده‌هایی چون امین شریفی نیست. بدین‌ترتیب اگر استتار مشت نمونه‌ی خرواری از جریان موسیقی الکترونیک باشد اکنون از دوران اولی گذشته‌ایم و جا برای تثبیت رنگ‌های گوناگون باز شده است.

امتیاز: 0
20 آذر 1398
modal3

«از میان "سوارکاران آبی"(۱)»

نویسنده: حانیه شهرابی

هنر یک مفهومِ انتزاعی است و به نظر می‌رسد که تدوینِ یک تعریف کامل، جامع و درست برایش غیرممکن باشد. سرنوشتِ بشر در طول تاریخ و دگرگونی‌های عظیمی که در زندگیِ انسانِ قرن نوزدهم رخ داد، همگی موجبِ تغییر فاحش زبان هنرمندِ امروزی شدند و اوضاع را حتا بغرنج‌تر از پیش ساختند. موسیقی از این غوغا مستثنی نبود. نسل جدیدِ آهنگسازان همواره ‌دغدغه و نظرات خود را متفاوت از اسلافشان دانسته و با نگاه به گذشته یا بدون آن، دسته‌جمعی یا انفرادی، مسیرهایی جدید پیش گرفته‌اند. علیرضا مشایخی نیز با «مُدال ۲۰۱۵» و سایرِ آثار پرشمارش، راه رسیدن به زبان مورد نظر خویش را می‌پیماید.

این مجموعه از آثار متعلق به ادوارِ «فرامجهول»۲ و «بیانیه»ی۳ مشایخی هستند. در هر کدام از قطعات نغمه، آکورد، ریتم، طنین و سازبندی خود دستمایه‌ی آفرینش موسیقی می‌شوند. در «ویلن کنسرتوی شماره سه»، طنین فلوت‌ها (بدون زبان زدن) و فلاژوله‌های ویلن به گونه‌ایست که شنونده را لحظاتی در تعلیق تمیزشان نگه‌ می‌دارد. «مرکوری» در تلاشِ بررسیِ هم‌نشینیِ صدا و سکوت، به جعبه‌ای می‌ماند که با طنین‌های متفاوت سازهای غربی و شرقی مرصع‌کاری شده باشد. در هر دو استفاده از کوبه‌ای‌ها علاوه بر این که در راستای مسیر کلی قطعه است، خودش هم می‌تواند به عنوان یک موتیف شمرده شود. «مُدال ۲۰۱۵» و «تنالین»، یکی با محوریت یک تن (رِ) و دیگری با محوریت یک پاساکالیا، حالتی از خلسه۴ پدید آورده‌اند. مطابق بسیاری از آثار مشایخی، آکوردها از روی هم آمدن فواصلی به دست می آیند که تداعی تنالیته نکنند. از دل دیسونانس‌های پی در پی، گاهی ملودی‌ای –هرچند زودگذر- برمی‌خیزد که آنها هم مدال هستند؛ ملودی‌هایی که در تعدادیشان، مد شوشتری به وضوح تداعی می‌شود.

آنچه آهنگساز در صدد بیانش برآمده، ریشه در زمانه دارد. مسیری که مشایخی در سالیان متمادی طی کرده، با شنیدن «مُدال ۲۰۱۵» به تنهایی تجسم کامل نمی‌یابد. دعوت هنرمند برای گوش‌سپردن به «امور پوشیده»، در حقیقت دعوت به درک محتوایی فراتر از تجرید موسیقاییست؛ اتفاقی که شاید پیت موندریان در شاخه‌ای دیگر از عهده‌ی آن برآمده باشد. به نظر می‌رسد جست و جوی این آهنگساز نوگرا برای «صدای تازه» همچنان ادامه دارد. تعریف و چهارچوب این نوگرایی، شاید به اندازه‌ی تعریف هنر چالش‌برانگیز باشد؛ چرا که آنچه رخ داده، قلمرو موسیقی را نیز بی‌انتها گسترش داده است.

 


۱- Der Blaue Reiter گروهی از نقاشان هیجان‌نمای آلمانی و همچنین نام اثری از واسیلی کاندینسکی
۲- Meta X
۳- Manifest
۴- در دفترچه این حالت Meditative (به معنای وابسته به ژرف‌اندیشی) نامیده شده است.

برای خرید و دانلود آلبوم مُدال ۲۰۱۵ به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 4
13 آذر 1398
modal2

دوره‌ی چهارم

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

اگر انتشار پیاپی آثار علیرضا مشایخی را در چند سال گذشته دنبال کرده باشیم کم‌کم آن را همچون یک پازل بزرگ خواهیم یافت در حال تکمیل شدن است. با این حساب هر آلبوم قطعه‌ای از زندگی کاری آهنگساز است که به یاری انتشار در دید مخاطبان قرار می‌گیرد و افزوده بر قبلی‌ها بخشی از تصویر کلی را کامل می‌کند. با مُدال تصویر دوره‌ی چهارم -«مانیفست»، اگر عجالتا تقسیم‎‌بندی خود آهنگساز از آثارش را معتبر بدانیم- کار طولانی‌مدت مشایخی دارد چهره‌ی خویش را نمایان می‎کند.

بنابراین در آلبوم تازه گذشته از شنیدن قطعات به ذات، نوعی شنود تاریخی نیز به کار می‌آید. تعدادی از آثار گذار از دوره‌ی سوم به چهارم همچون مرکوری را می‌توان شنید و از بررسی آنها دید چطور ویژگی‌های یک دوره (متاایکس: جستجوی منطق برتر برای وحدت بخشیدن به عناصر موسیقایی-سبک‌شناختی متنوع/متناقض/متفاوت از طریق نسبت‌های همبستگی) به شکل‌های جنینی دوره‌ی بعد (مانیفست: به عکس، آشکار کردن نسبت‌های پوشیده میان عناصر موسیقایی-سبک‌شناختی از طریق ناهمبستگی) منتهی شده است. کافی است همچون یک نشانه از میان بسیاری به نوع حضور موسیقی ایران –که از دوره‌ی متاایکس روزافزون بوده- در این قطعه را از یک سو با کنسرتو ویلن شماره‌ی ۳ در همین آلبوم و از سوی دیگر آثاری مانند جشن مقایسه کنیم تا مثلا در آن لمحه‌ی همراهی تار و پیانو و جوانه‌های تغییر و سپس در همراهی ارکستر بازگشت را ببینیم.

قطعات دیگر مجموعه موقعیت تاریخی تثبیت دوره‌ی تازه در کار آهنگساز را ترسیم می‌کنند. کنسرتو ویلن و تنالین شماره‌ی ۱ با ابعاد احساسی گسترده (به معنایی تقریباً رمانتیک) و در عین حال ظریف تنیده در فضاسازی و توسعه‌ی مصالح صوتی، گاه ترکیب رنگی متمایز (مثل ارکستر ریکوردر) و همچنین عدم اجتناب آشکارشان از تشخص (و گاه دل‌نشینی) ملودیک –که مختص دوره‌های متأخر آهنگسازی مشایخی است- هم قابلیت‌های مشایخی را برای دگرگونی به رخ می‌کشند و هم کیفیت اجرای تک‌نوازان (صنم قراچه‌داغی، مریم مهربان و امین غفاری) را.

به این ترتیب این آلبوم مشایخی یا دقیق‌تر بگوییم برخی قطعات آن، اهمیت دوگانه‌ای می‌یابد. یکی آشکارکننده‌ی موقعیت تاریخی محتوای خویش دیگری گشوده به روی مخاطب؛ و این بار حتا مخاطب کم‌تر آشنا با موسیقی مشایخی.

برای خرید و دانلود آلبوم مُدال ۲۰۱۵ به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
11 آذر 1398
بالا