چگونه یک آهنگساز اواخر دههی دوم قرن بیست و یکم میتواند بر دریای آثار مجلسی باقیمانده -دستکم- از سدهی پیشین چیزی بیافزاید؟ با ترکیببندی؟ با رنگآمیزی؟ با سازماندهی تازهای از زیروبمی صداها؟ این پرسش فوقالعاده مهمی است که هنگام سنجش هر اثر امروزی به ذهن میرسد، ازجمله «کوگیتا»ی مارتینا کوسِسکا. پاسخ پرسش نخست در حالت کلی، و حتا بدون طلب «امر نو» این است: «بسیار دشوار». بهویژه اگر پرسش تلویحاً این خواست را مطرح کند که آفرینش در دل موسیقیِ به زبان بدل شده روی ندهد بلکه آفرینشی فرازبانی و موسیقایی باشد، پاسخ سختتر میشود و بسیاری آثار از سنجش سربلند بیرون نمیآیند.
فعل امرِ «بیاندیش» فارغ از اینکه ترجمهی نام قطعهی اول آلبوم (کوگیتا) باشد راه برونرفت را نشان میدهد. و نتیجه، برای کوسِسکا جستجو در ابعادی موسیقایی است که به نظر میرسد پیشاپیش اشباع شده و به نهایت حقیقی خود رسیدهاند. بازی با زمانی که عنان حرکتش در اختیار موسیقی باشد نخستین جستجو است. زمانی که میتواند در یک لحظهی کوچک فشرده شود یا ناگهان چنان کش بیاید که گویی هرگز تمامی ندارد و تا مرز توقف مطلق پیش برود. از این جستجو قطعهی زمانگریز کوگیتا بیرون میآید که شنوندهی ایرانی بهسختی ممکن است در میانه از پندار شباهت با موسیقی خودش اجتناب کند و برانگیخته و شیفتهی توجه موفق یک آهنگساز لهستانی به آن مواد و مصالح نشود.
رنگ، ترکیب رنگ، جستجوی دوم است که در «سیال» خودنمایی میکند. رنگهایی بهغایت متضاد در هم میآمیزند و گاه رنگ یکپارچهی تازه پدید میآورند و گاه دولایهی رنگی مجزا و بههرروی بر تمام عناصر دیگر چیره میشوند. گاه پیانو و فاگوت به استقبال هم میروند و گاه به یکدیگر پشت میکنند. آهنگساز در این راه ریتم و تُندا و حرکت ملودیک را به خدمت میگیرد تا طیف رنگیای را که میخواهد بیافریند.
جستجوی سوم اما از همه خطیرتر است. اکنون و درست اکنون به کاوش «هارمونیهای نو» رفتن، یافتن سامانی هنوز زبان نشده در بافت عمودی پس از همهی آن تجربههای ازسرگذشته برای هر آهنگسازی کاری متهورانه و ترسناک است. جستجوهای دیگر، شرق و عشق، حتا شرقی که کسی از اروپای شرقی میبیند خود پیشتر بسی آزموده شدهاند.
برای خرید و دانلود آلبوم کوگیتا به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
08 اسفند 1396