برخورد مستقیم گوش ایرانی با نغمات موسیقیِ عربی، در دورهای (دهههای40و50) در کنارِ اشتهار امکلثوم در ایران، در شاخهی منحصربهفردی از موسیقی مردمپسند در خواندههای خوانندگانی چون قاسم جبلی یا داود مقامی و بعد از انقلاب بیش از همه عموماً در تلاوت قرآن بودهاست. «لیلة راست» (شبِ مقامِ راست) فرصتِ شنود و مواجههی مستقیم با اثری از موسیقی عرب را برایمان فراهم کردهاست.
هرچند این مجموعه، وصل به شاخهی خاصی از موسیقی عربیست (حیاتِ امروزیِ موسیقیِ «نهضة» –نوزایی- در لبنان و در سنت موسیقی «تراث») اما در هر حال عناصرِ گلدرشتِ موسیقی عرب را در خود دارد و جالبتر اینکه آنچه متأثر از قاریان مصری در تلاوت قرآن، در ایران بهطور شفاهی رایج و آموختهشده، ریشه در همان نهضت موسیقایی مشرق عربی دارد. بهطوریکه «تلاوت مُرنَّمه»، از عناصر بنیادی «نهضت»، در حقیقت آهنگین کردنِ نثر –مذهبی یا غیرمذهبی- است و فرم عربیِ تقسیم، از این زاویه به مثابه یک نثرِ مجازی، نوعی تلاوتِ سازی به شمار میآید. لذا از این حیث انتخاب این نوع موسیقی عربی برای انتشار در ایران بامُسمّاست. فرمها و ساختار ریتمیک قطعات در «لیلة راست» نیز نمونههایی بکر و اصل از موضوعات روز موسیقی ایراناند. از سوی دیگر مقامِ محوری این آلبوم، راست، اهمیت فراوانی در موسیقی حوزهی ایرانی-عربی-ترکی دارد. این اهمیت علاوه بر ارتباطِ این مقام به گوشههای مهمی چون نوروز عرب، نیریز و رهاب در نظام دستگاهی، در نگاه برخی نظریهپردازان تا اندازهایست که آن را سرچشمهی موسیقی ایرانی نیز دانستهاند.
اگرچه اغلب قطعات این مجموعه، آثارِ گذشتهاند اما خوانشِ نوآورانه، احیایِ درونزاد و زایای اجراکنندگان، نشاطی دیگر به موسیقی دادهاست. بخشهای سوال و جوابیِ بداههی خواننده با گروهِ همخوانان، یادآور این نمونه اجراها در کار خوانندهی شاخصی همچون عایشه رضوان است. علاوه بر مهارت فنی نوازندگان در تقسیمها و استفاده از سنتور –که جذابیت مضاعفی برای شنوندهی ایرانی میتواند داشته باشد- موقعیتهایی که آواز در بداههپردازیهای تلاوتگونه به نمایش میگذارد نشان از درونیشدن موسیقی و گذرِ عاملین آن از مسیرِ ملکهی ذهن شدن، هرمنوتیک و کمال دارد.*
*سه مرحلهای که ندا ابومراد، آهنگساز و موسیقیشناسِ لبنانی، در مقالهی «فرمهای آوازی و سازیِ سنتِ موسیقاییِ عالمانهی برخاسته از نهضتِ مشرقِ عربی» (فصلنامه ماهور، شماره76) در آموزش این سنت، ناگزیر دانستهاست. متن دفترچهی «لیلة راست» نیز به قلم اوست.
لیله راست سعیدیعقوبیان کلاسیک عربی موسیقی عرب هیاف یاسین گروه سنت موسیقی عربی نهضت مشرق عربی
برای خرید و دانلود آلبوم لیلة راست به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
09 خرداد 1397