نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

نقد‌های حماسه توکلی


Harfe Bi Horoof 2

کرانه‌های آسمان و پرنده‌ی نحیف

نویسنده: حماسه توکلی

عود، همچون پرنده‌ای، با هویت چند ملیتی میان ایران، کشورهای عربی و ترکیه در سفر است. گاه بخشی از فرهنگ موسیقایی سرزمینی را با خود به دیگری می‌برد و گاه تنها در آسمان سرزمین مادری‌اش آزادانه می‌رقصد؛ و همراهی‌شدنش توسط سازهای کوبه‌ای به جهت‌‌‌یابیِ آنان که به تماشایش ایستاده‌اند کمک غیرقابل‌انکاری می‌کند. از نام قطعات ـ البته ـ می‌توان گمان کرد برای تماشای این پرنده سر به سوی آسمانِ کدام خاک باید برگردانیم. مجموعه سفرهای او و رقص‌های بداهه‌اش، هرچند با کیفیتی که جای بحث دارد،‌ ثبت و ضبط شده‌اند و در قالب آلبومی با عنوان «حرف بی حروف» انتشار یافته‌اند.

رسیدن عود به بندیر و کوزه و کاخن در تلاقی این سه نقطه‌ی جغرافیایی چندان غافلگیرکننده نیست. اکثر کارهای کمی تا حدودی متفاوتِ عود همین مسیر را پیش می‌گیرند. خالقان اثر، ظاهراً، بر آنند که از «تغییر متر» به عنوان عنصر غافلگیرکننده استفاده کنند، اما، زمانی که در تمامی قطعات مجموعه و در نقطه‌ای معین از نقشه‌ی فرمالِ قطعه این اتفاق می‌افتد، مرز باریک میان بهره‌گیری و هدردادن زیر پا گذاشته می‌شود. عبور از این مرز سبب می‌شود که گاه به‌ جای خیره شدن به رقصی با شکوه شاهد گیر افتادن پرنده‌ی داستان‌مان میان گردبادی از تکرارها شویم. این‌چنین، فرصتی که می‌توانست به‌کارگیریِ ظرفیت موجود در ترکیب فرهنگ موسیقایی این سه سرزمین و بداعت در استفاده‌ از الگوهای ریتمیک و فرم‌های موسیقایی فراهم آورد از دست می‌رود. البته، در این حقیقت که الگوهای ریتمیک و ملودیکِ به‌کارگرفته‌شده در اثر ریشه در سه مختصات جغرافیایی ذکر شده دارند تردیدی نیست، اما عمق تاثیری که روی مخاطب گذاشته می‌شود به میزان بهره‌وری از زبان غنی موسیقی، که اینجا زبان مشترک میان این سه کشور در نظر گرفته شده، وابسته است. با توجه به کندوکاوی چنین سطحی در زبانی با این قدمت، و قدری که این پرنده‌ی فرضی از آن تغذیه کرده، به دور از تصور نیست که او تنها در آسمانِ خاستگاهِ خالقانِ مجموعه‌ قابل‌مشاهده باشد و توانی برای رساندن آن‌ها به هدفی که در توضیحات دفترچه از آن سخن گفته‌اند برایش نماند

برای خرید و دانلود آلبوم حرف بی‌حروف به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
23 شهریور 1400
Naghmehaye Forte Piano 2

رویای سپیدارشدنِ کُنده‌‌ی پوکِ شناور

نویسنده: حماسه توکلی

بر خلافِ سیل کنونیِ تولید و انتشارِ آلبوم‌های موسیقی، و صرف‌نظر از عدم‌وجودِ نظارتِ تخصصی ناشران بر نتیجه‌ی این روند، اگر هدف بر جای گذاشتنِ اثری کم‌نقص باشد، هر مرحله از تولید نیازمند دقتی است که در حوصله‌ی همگان نمی‌گنجد. اصلی‌ترین مؤلفه‌هایی که در روندِ تولیدِ یک آلبوم موسیقی با آن‌ها روبرو هستیم خلق اثر، اجرا، ضبط و انتشار هستند. اگر هرکدام از این پایه‌ها بلغزد، جهت برقراریِ تعادل نسبی، از دیگر پایه‌ها انتظارِ استحکامی مضاعف می‌رود. حالا، سرنوشت آلبومی که پایه یا مرحله‌ی اول را وامدارِ سده‌های پیشین و برجسته‌ترین آهنگسازان است‌ چیست؟

بیش از نیمی از فهرستِ نانوشته‌ی قطعات را آثاری از باخ تشکیل می‌دهند که سرشتی دوقسمتی داشته و همواره با هم اجرا می‌شوند. اما سینا شم‌شمانی به دلایلی، که بر ما نامعلوم است، تصمیم بر نواختنِ سه پرلود و دو فوگ گرفته، که تنها یک «پرلود و فوگ»ـِ کامل را شامل می‌شود. در سه اثر دیگر، شنونده یا از فقدان نیمه‌ی اول اثر دچار ابهام می‌شود و یا از ناتمام ماندن آن. اصوات اضافی، که حاصل ضبط خانگیِ مجموعه و احتمالاً با دستگاهی غیرحرفه‌ای هستند، همچون مِهی خاکستری میان سیاه‌وسپید‌های «فورته پیانو»۱ شنیده می‌شوند و فضای صوتیِ آثار را غبارآلود می‌کنند. این مسئله تا جایی پیش می‌رود که مخّلِ نت‌های زینت می‌شود و حتی میان «کورانت» و «ساراباند»ـِ سوئیتِ هَندل صدای بوق ماشینِ رهگذری نیز به گوش می‌خورد. بخش نوازندگیِ اثر هم البته هنوز جای بهتر شدن دارد. نه اینکه با مشکلی اساسی روبرو باشیم، ولی ریزه‌کاری‌های رعایت نشده‌، مخصوصاً در «ژیگ» هَندِل، به ‌وضوح به گوش می‌رسند.

هدف از انتشار اثری این‌چنین از درون خالی، در زمانه‌ای که رقابت سنگینی میان نوازندگان پیانو برای ارائه‌ی نسخه‌ای با کیفیت از همین قطعات برقرار است، به‌راستی چیست؟ اگر غرض از انتشارْ به یادگار گذاشتنِ خاطره‌ای است از نواختنِ آثاری در دوره‌ای از زندگیِ هنری نوازنده، که هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد. با سکوتِ سنگینی که تولیدکننده‌ی مجموعه اختیار کرده، هرگز نخواهیم فهمید که به‌راستی چه قصدی پشت این تصمیم بوده و او چه تصویری از نتیجه‌ی کار در سر پرورانده بوده است. اصلاً علت این سکوت چیست؟ واقف بودن به کم‌وکاستی‌ها و عدم شجاعت در اقرار به آن‌ها؟ یا کافی دانستنِ اثر همین‌گونه که هست؟

 


۱- «فورته پیانو» عنوانی قدیمی است که هنگام ساخت پیانوی کنونی برای آن برگزیده شده بود.

برای خرید و دانلود آلبوم نغمه‌های فورته پیانو به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
12 مرداد 1400
7th Spectrum 1

هفت طیف از یک رَنگ

نویسنده: حماسه توکلی

اثرِ پیشِ رو را، با توجه به نقشِ پررنگِ پویان قندی در هر مرحله‌ی تولید آن، از ساخت و تنظیم تا نوازندگی و انتشار، می‌توان اثری «شخصی» و یک تجربه‌‌ی ثبت و منتشرشده انگاشت؛ تجربه‌ای که نه می‌توان آن را خام شمرد، نه پخته. آهنگساز شاید ایده‌ای خالص و ناب به این ژانر نیفزوده باشد، ولی خدشه‌ای هم به آن وارد نکرده‌ است. به‌ بندبازی می‌ماند که در حال راه رفتن روی بند باشد. با هر قدمی که بر می‌دارد، شک و شبهه‌هایی برای بینندگانش ایجاد می‌کند. نمی‌توان مطمئن بود که آیا به مقصد نهایی خود می‌رسد یا سقوط می‌کند؛ ولی در هر حال،‌ غافلگیری‌‌ای هم در کار نیست.

«طیف هفتم» ساده است. ساده به این معنا که گرچه در دنیای موسیقی راک،‌ حتی راکِ «ایرانی»، اثری خارق‌العاده محسوب نمی‌شود، از حداقلِ استانداردها (در اجرا و ضبط) برخوردار است. صاحبِ اثر هم البته مدعی خارق‌العاده بودن نیست. تعادل نیز در فضای صوتی حاکم بر قطعات رعایت شده است. با رَنگی که ملودی‌های بداهه‌گونه‌ و رگه‌هایی از جز به «طیف هفتم» می‌دهند، گوش‌ّهای شنونده از شنیدنِ راکِ کوبنده خسته نمی‌شود. اما خلأ غیر قابل انکاری در اثر احساس می‌شود که از نبودِ کلام نشأت می‌گیرد. انگار به شنیدنِ نسخه‌ی سازیِ آثاری باکلام نشسته باشیم. پیروی قطعات از روندِ استاندارد و معمول موسیقیِ راک هم، البته، بر این خلأ بی‌تاثیر نیست.

هرچند که نوشتن توضیحات توسط خالق اثر و یا ناشر آن در دفترچه‌ی آلبوم امری حیاتی نبوده و در هویت اثر و باطن آن تغییری ایجاد نمی‌کند، وجودش نیز بی‌ثمر نیست؛ به‌خصوص زمانی که بارِ ساخت، اجرا و تولید را یک نفر -یک‌تنه- بر دوش کشیده است. این‌گونه، به وسیله‌ی کلمات، راهی به دنیای ذهنی سازنده‌ برای مخاطب گشوده شده و با به تصویر کشیدن اهدافِ خویش و تشریح روند تولید اثرش، مولد اثر می‌تواند پاسخگوی «چرا و چگونه»های شنوندگانش باشد. اما پویان قندی،‌ از آنجایی که در کنار اطلاعات ابتدایی تنها تصویری از خود در دفترچه‌ قرار داده،‌ ظاهراً معتقد است هر آنچه که دانستنش برای مخاطب لازم است را میانِ اصواتی که در سرش می‌چرخیده‌اند و انگشتانش رقصان روی ساز اجرا کرده‌اند، می‌توان یافت.

با ایجاد تغییر کوچکی در ترجمه‌ی ترکیبِ لغویِ «طیف هفتم»، به اثری از دیوید آلن کو (آهنگساز آمریکایی) در دهه‌ی هفتادِ میلادی می‌رسیم،۱ که البته، با توجه به تفاوت در ژانر آثار،‌ احتمالاً این شباهتْ معنایی بیش از اشتراکِ نگرش و یا ایده‌ای که دو نفر در نقاط متفاوتی از ابعادِ زمان و مکان در سر پرورانده‌اند‌ نداشته باشد.

 


۱- ترجمه‌ی انگلیسیِ‌ نام آلبوم در دفترچه "7th Spectrum" نوشته شده و نام آلبوم آلن کو "Spectrum VII" است.

 

برای خرید و دانلود آلبوم طیف هفتم به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز نویسنده: 2
21 تیر 1400
Shenavar Sooye Sahelhaye Napeyda 1

گرفتار در گردابِ تکرارها

نویسنده: حماسه توکلی

در راه ساخت این اثر بی‌شک تلاش‌ّهایی صورت گرفته‌ است. با این همه، هنوز می‌توان پرسید هدف از انتشار چنین اثری به‌راستی چیست. در شرایطی که در بازار موسیقی امروز ایران کمیّت آلبوم‌های منتشرشده با کیفیت آن‌ها مغایرت دارد، در هر ژانر تنها آلبوم‌ّهایی موفق به جذب مخاطب در میان جامعه‌ی حرفه‌ای موسیقی می‌شوند که حداقل در یکی از ابعاد تلاشی نوآورانه را نشان دهند.

«شناور سوی ساحل‌های ناپیدا»، به چند دلیلِ اصلیِ مشخص و عدم‌توجه به جزئیاتی که در کیفیت فضای صوتیِ قطعات تاثیر مستقیم دارند، در این دسته قرار نمی‌گیرد: نخست، وجود دو نسخه از یک قطعه با عنوان‌های متفاوت در آلبوم؛ دوم، پایان‌‌های مشابه قطعات با استفاده از روشِ منسوخِ محوکردنِ صدای جمله‌ای تکرار شونده تا جایی که دیگر شنیده نشود؛ سوم، لحنِ یکنواختِ خواننده و عدم‌استفاده‌ی وی از بخش زیادی از گنجایشِ آواز ایرانی؛ و، در آخر، ضعفِ واضح قطعات در ارکستراسیون و تنظیم خطوط همراهی‌کننده‌ی آواز، به علاوه‌ی استفاده‌ از تکنیک‌ها و قابلیت‌های محدودِ هر ساز (برای مثال، استفاده‌ی بیش از حد سنتور از آرپژ).

آلبوم در دسته‌ی آثاری قرار می‌گیرد که برای درک بهترشان ناچاریم به قوه‌ی تخیل‌ خود پناه ببریم. تصور کنید در فضایی مه‌آلود سوار بر قایقی هستید و سردرگم در راهِ مقصدی که به‌راستی سواحلش ناپیداست. این‌جا و آن‌جا هم، نشانه‌های فریب‌دهنده گم‌گشتگی را بیشتر می‌کنند.

مسئولیت ساخت قایق، هدایت آن و تمامی هماهنگی‌های پیش از شروعِ حرکت، میانه‌ی راه و پس از رسیدن را هم یک نفر به‌تنهایی به دوش می‌کشد. فضای صوتیِ آلبوم راکد است و سرشار از تکرار مکررات. خطوطِ سازی، بدون وجود همبستگیِ لازم، صرفاً با هدفِ اتصالِ ابتدای قطعات به انتهای‌شان به‌همراهیِ خواننده می‌پردازند. هیچ توضیحی هم ضمیمه نیست تا حداقل آنان که با برگه‌ی توضیحات و دانستنِ مسیر،‌ هدف نهایی و نگرشِ بنیادین به اثر راه می‌یابند از سردرگمی و ابهام بیرون شوند. در چنین موقعیتی شمایید و همان پرسشِ آغازین: هدف از انتشار چنین اثری به‌راستی چیست؟

برای خرید و دانلود آلبوم شناور سوی ساحل‌های ناپیدا به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز نویسنده: 1.5
10 تیر 1400
بالا