هرچند نه کمهزینهترین، اما ـ بیشک ـ مطمئنترین راهِ اطمینان از انسدادِ نهاییِ یک مسیرِ بنبستْ رفتن تا انتهایِ نهاییِ آن است. کیوان ساکت، تا آنجا که به تکنوازیِ موسیقیِ ایرانی مربوط میشود، در سیاهمشقِ سهتار چنین اطمینانی میدهد و، درست بههمین خاطر، بهجا و شایسته است از کنار سیاهمشقهای او بهآسانی نگذریم. راه اینجا از آن جهت به انسدادش میرسد که نشان میدهد چگونه دههها با تار و سهتار نواختنِ آثارِ پاگانینی، شوپن و آلبینِس بیهوده است، وقتی میخواهیم در یَقولونه و مثنویِ ابوعطا و شور و سهگاه بدیههپردازی کنیم. اگر ابتدای مسیر در جامهدران تردیدبرانگیز مینمود، سیاهمشق... تردیدزداست؛ راه بسته است ـــ برگردیم.
چرا راه بسته مینماید؟ اول بهدلیلِ تقلیلِ فنِ (Technique) نوازندگی به تنها یک عامل تشکیلدهندهاش (تُندا). اهمیت تأکید بر این انسداد در این است که امروز دیگر، برخلاف ابتدای دههی هفتاد، تنها کیوان ساکت در این مسیر قدم نمیزند؛ نوازندگان جوانِ زیادی وجود دارند که موسیقی را به چنین برداشتِ ناقصی کاستهاند. این کاستن واضحاً خطاست: موسیقیِ بهتر مساوی نیست با تعداد نتهای بیشتر در واحد زمان. ساکت بهخوبی نشان میدهد که چگونه میتوان چندین بار پاساژ بلندی را، که با یک فیگور دولاچنگیِ چهارنتی پلهپله گسترهی صوتیِ ساز را در مینوردد، بسیار روشن و تمیز و مرتب نواخت، اما برای یک تحریر سهنتیِ درجا هیچ ایدهی تنوعبخشی نداشت. ماهر شدن در این دو مهارت از یک مسیر حاصل نمیشود.
دلیلِ دوم به وجودِ موسیقیها در تقابل با "موسیقی" بر میگردد. منظور تقابلی است بین این دو نگاه: آنکه "یک" فرهنگِ موسیقایی را صورتِ یگانه و نهاییِ همهی فرهنگهای دیگر میبیند؛ و آنکه میگوید صورت نهاییِ هر موسیقی مختصِ همان موسیقی است. از پسِ نگاهِ اول است که از فنِ نواختنِ آستوریاس (Asturias) انتظارِ بدیههپردازی در ابوعطایی میرود که در بیان، بسط، گسترش و تنوع فیگورها و فضاهای مُدال از اساس نیازمند رفتار و راهبرد دیگری است. در نگاهِ دوم، فنون بسته به محتوا تعریف میشوند. بنبستِ تکنوازانهی راهی که ساکت روایت میکند وقتی خستگی را به تن میکُشد که میبینی، با حذف آن پاساژهای بلند و پاره اتودها، به چیزی نمیرسی که به کمترینِ عبادی و شهناز نزدیک شود؛ نیازِ این بودن آن شدن نیست.
فرشاد توکلی کیوان ساکت کلاسیک ایرانی سه تار سیاه مشق سه تار
برای خرید و دانلود آلبوم سیاهمشق سهتار به وبسایت بیپتونز مراجعه کنید.
22 فروردین 1397