نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: آزاد حکیم رابط


shabe piano moaser concert

تفسیر غایب از اجرا

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

در شب پیانوی آهنگسازان معاصر ایرانی سه نوازنده آثاری از نُه آهنگساز را اجرا کردند. آثار اجراشده که بازه‌ی زمانی 65 ساله‌ (از توکاتای فرهت که در 1331 ساخته شده تا قطعات امروزی) را می‌پوشاندند، شامل بخشی از تاریخ آهنگسازی برای پیانو در ایران بود. شنیدن نام‌ پیشکسوتان نام‌آور مثل امانوئل ملیک اصلانیان، فوزیه مجد، هرمز فرهت و محمد سعید شریفیان تا نسل‌های بعدی مثل آزاد حکیم رابط، امیرمهیار تفرشی‌پور، محمدرضا تفضلی، امین هنرمند و نگین زمردی برنامه‌ی اجرا را رنگارنگ می‌کرد.

رپرتواری که نینا برزگر، کارن سلاجقه و یزدان یکرنگیان برای شب اجرا برگزیده بودند شناخته‌شده، به لحاظ تنوع غنی و هم‌زمان دشوار بود. دشوار ازاین‌جهت که نوازندگان باید با سلیقه‌ی آهنگسازان مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کردند و در همان حال برای پدیدآوردن یک اجرای  شایان توجه، بر شناخت شنونده‌ی احتمالی از قطعات غلبه می‌کردند، زیرا از هشت قطعه از ده قطعه‌ی رپرتوار اجرا و ضبط شناخته‌شده وجود دارد. این کار در هر اجرا حتا از چیره‌شدن بر پیچیدگی‌های فنی نیز سخت‌تر است. پرسش هر اجرای این‌چنینی این است؛ چگونه می‌توان قطعه‌ای معروف مثل «پروانه» را اجرا کرد و از زیر سایه‌ی اجراهای قبلی‌اش بیرون آمد؟

پاسخ در این کنسرت چندان راضی‌کننده نبود. نه این‌که نوازندگان خواسته یا ناخواسته تفسیر دیگران را اجرا کرده باشند، اتفاقاً اجراهایشان به‌اندازه‌ی کافی با اجراهای قبلی فرق داشت اما تقریباً در نیمی از رپرتوار فرقشان طوری نبود که بشود آن را یک تفسیر خلاقانه‌ی تازه دانست. در اجرای سلاجقه از قطعات فرهت و مجد و همین‌طور یکرنگیان از قطعات اصلانیان (به‌ویژه پروانه) پیش از هر چیز عمق آکوستیکی کم، خاطر را می‌آزرد و سپس کندی اغراق‌آمیز و تا حدودی هم سرعت تکلم که به نحو بارز دگرگون شده بود. درنتیجه قطعه‌ها اول از لحاظ ریتمیک (مخصوصاً اجراهای سلاجقه) و بعد هم تا حدودی مفصل‌بندی تغییر شکل کلی پیدا می‌کردند. بااین‌حال هر دو نوازنده به ترتیب در اجرای قطعه‌های هنرمند و تفرشی‌پور به کمک صدادهی و بازه‌ی دینامیکی سازگارتر، موفق‌تر ظاهر شدند.

نینا برزگر اما نسبتاً موفق‌تر بود. مجموع عوامل اجرا در کار او متناسب‌تر به گوش می‌رسید با یک غایب روان‌شناختی مهم؛ جسارت نوازندگی، که می‌توانست بیشتر شود.

آروین صداقت کیش کنسرت شب پیانوی آهنگسازان معاصر ایرانی سالن رودکی محمدرضا تفضلی نگین زمردی آزاد حکیم رابط امانوئل ملیک اصلانیان نینا برزگر یزدان یکرنگیان فوزیه مجد کارن سلاجقه سعید شریفیان هرمز فرهت امین هنرمند امیر مهیریار تفرشی پور

07 خرداد 1397
Musighi Nou Dar Iran 2 1

چیست این «موسیقی نو»؟

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

آنگاه که یک مجموعه‌ی دنباله‌دار «موسیقی نو در ایران» نام می‌گیرد و از پس شماره‌ی نخستش شماره‌ی دومی نیز می‌آید، انتظاری را در پس خود برمی‌انگیزد. آن انتظار از جنس توصیف است یا تبیین. بدین معنا که شاکله‌ی «موسیقی نوی واقعا موجود» همچون یک بیانیه دست‌کم از خلال فرایندهای شناسایی/گزیدن و اعتباربخشی پدیدآورنده‌ی آن برابر ما بایستد.

چنین مجموعه‌ای فراهمی امکان شنیدن چند قطعه موسیقی از برخی آهنگسازان کم‌تر شناخته‌شده را که به آسانی می‌تواند بهره‌ی ارجمند هر مجموعه‌ی دیگری باشد به حاشیه بدل می‌سازد، از آن رو که می‌پرسد «موسیقی نو» چیست؟ یا «موسیقی نو» در ایران چگونه است؟ یا قصد ناگفته‌اش این است که در قامت کار هنری پاسخ دهد تا کنون چنین بوده است و چنان.

حتا اگر مجموعه یک‌سر مهر خاموشی بر لب داشت نیز این انتظار ذهن را می‌آکند اما واژگان بیانیه را از سایه به در می‌آورد. سینا صدقی در توصیف عوامل «نوبودگی» آثار مشایخی آن را می‌گشاید: «[...] این آثار بر پرسش‌هایی درباره‌ی چیستی موسیقی ایران، نسبت شرق‌وغرب و چیستی صدا گشوده هستند»1. یعنی اثر موسیقایی و تفکر موسیقایی زاینده‌ی آن، نقاطی پرسیده‌نشده و از آن رو دیده‌نشده و فهم‌نشده را به کانون نگاه آورده است. مثال ساده‌اش درباره‌ی مشایخی پرسشی است که او از ایران و ایرانیت در موسیقی‌اش کرد. در یک کلام او کوشید نسبت میان ایران و موسیقی را تا لایه‌هایی دورتر از تنها یک نشانه‌ی فرهنگی/موسیقایی شناخته‌شده (مثل تِم یا مُد) بگستراند و بدین اعتبار نسبتی نو را مدعی شد.

حال بر این بستر می‌توان شنید و آثار این مجموعه (و مجموعه‌ی پیشین) را از سر انتظار برانگیخته‌ی خودشان به جستجوی چیستی موسیقی نو واکاوید و مکرر از هر کدام یا از همه در مقام یک جریان پرسید؛ آیا «موسیقی نو» یک نسبت است میان موسیقی و امر نو که تنها به قید جغرافیایی ایران محدود شده یا یک نام خاص است برای اشاره به پدیده‌ای موسیقایی با ویژگی‌ها و کرانه‌های معلوم؟ و اگر نام خاص باشد، آیا «موسیقی نو» آنچنان که از ورای شکل‌های گوناگون بیانش می‌توان دید، خود به سرنوشت برچسب «موسیقی معاصر» دچار شده است؟


1- دفترچه‌ی سی‌دی، ص 4.

آروین صداقت کیش علیرضا مشایخی کلاسیکال آزاد حکیم رابط علی گرجی آرش عباسی فرزیا فلاح اشکان خمسه پور

برای خرید و دانلود آلبوم موسیقی نو در ایران (۲) به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 2.8
23 اردیبهشت 1397
بالا