نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: بهزاد میرزایی


Eshgh Asto Peydast 1

گذشته چراغ راهِ آینده

نویسنده: پریا مراقبی

روزگارِ کم‌رونقِ موسیقیِ امروز -که هم از تکرار رنج می‌برد، هم از ایده‌های بی‌سرانجام- دستِ‌کم در چارچوب موسیقی ایرانی، این را گواهی می‌دهد که تکیه کردن به ردیف و، مهم‌تر، به دست آوردنِ بیانی برآمده از ردیف کارِ هر کسی نیست. «عشق است و پیداست»، تا آن‌جا که به اجرا و آهنگ‌سازیِ بخشِ سازی مربوط است، سیامک جهانگیری‌ای را نشان می‌دهد که از آبشخوری به‌مانندِ ردیف به‌درستی بهره برده است؛ رونویسی نمی‌کند، بلکه آنچه می‌خواهد را دست‌چین می‌کند و، بعد، در بازیِ نواختن و ساختن به‌کار می‌بندد: البته، همه‌ی این‌ها، آن‌چنان که در سال‌های اخیر بیشتر از او می‌بینیم، جاری بر کلارینت یا همان قره‌نی، که سابقه‌ی ایرانی‌نوازی‌اش به موزیکانچی‌های شعبه‌ی موزیکِ دارالفنون می‌رسد. بخشِ سازیْ لحظات قابلِ تأمل کم ندارد. نوازندگی، از لحاظ شیوه و تکنیک، به مراتب از «آبگون»۱ بهتر شده و، به‌طبع، وامدار سال‌های نی‌نوازیِ جهانگیری‌ است؛ جمله‌بندی‌ها سرراست‌تر شده‌اند و بیان او، آنچه پیاده‌ کردن موسیقی می‌نامیم، شفاف‌تر و شمرده‌تر از آلبوم پیشین است.

آلبومْ چهره‌ی دیگری از جهانگیری را هم نمایان می‌کند؛ او در مقام خواننده و وظیفه‌ای که او در آلبوم «طراحیِ آواز» «در جهت ارائه‌ی موسیقی درون شعر» بیان کرده. اگر بتوان کاستی‌هایی که در آواز خودنمایی می‌کنند (از گاه لرزش‌هایی از سرِ ناکوکی تا تکنیک‌هایی که از یک خواننده انتظار می‌رود) را، با ذکر این نکته از طرفِ جهانگیری که هدف «خوانندگی» نبوده، به‌گونه‌ای تحمل کرد (که جای تردید بسیاری دارد)، با پرسش‌برانگیزیِ نشاندنِ جملاتی همانندِ «صدایی بینِ زمزمه‌ و خواندن» برای رفعِ تکلف و ایجاد شفافیت، که البته کارِ هیچ‌کدام را هم نمی‌کند و راه به جایی نمی‌برد، نمی‌توان به‌راحتی کنار آمد. ماحصلِ این نگاه شده است آوازی‌ تابع وزنِ شعر؛ چیزی که جهانگیری از آن به «موسیقی کلام» یا «کلمات موسیقایی» یاد کرده است. نتیجه، به‌طبع، خود را اول در انتخابِ اشعار نشان می‌دهد و بعد، در نحوه‌ی نشاندنِ موسیقی بر آن‌ها، تا آن‌چنان که ادعایِ خودِ اوست، این «موسیقیِ کلمات» را برساند. پس، اینجا، شعر و کلمات مهم می‌شوند. اما آنچنان که او در نقش خواننده ظاهر شده است، دقت و کوششِ شعرمحوری که ادعا شده محقق نمی‌شود (گاه در ساز‌وآواز و گاه در تصنیف‌ها). کوششِ او قابل تأمل است، اما کلمات موسیقایی یا همان موسیقیِ کلمات در شیوه‌ی خواندن پیاده نمی‌شوند. این در حالی است که این پرسش جدی نیز در کنار توضیحات و توجیهات ذکرشده در آلبوم بی‌پاسخ مانده است: این نوازنده‌ی باتجربه‌ی نی و این کلارینت‌نوازِ مسلط بر ردیف آیا اساساً می‌توانست خواننده‌ای باشد بیشتر از همین مقدار که حدودش را در آلبوم «تئوریزه» کرده است؟

 


۱-جهانگیری، سیامک، مجموعه‌ی احوالات شخصی ۱۳، مؤسسه‌ی خانه‌ی هنر منظومه‌ی خرد، ۱۳۹۷

برای خرید و دانلود آلبوم عشق است و پیداست به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز نویسنده: 3.5
30 تیر 1400
Black Watermark12

ماجرای برگ و ریشه

نویسنده: علیرضا جعفریان

نهان اولین آلبوم مستقل پریسا پولادیان است و اتفاق مهمی در زندگی هنری او محسوب می‌شود. در یکی دو دهه‌ی اخیر به سختی می‌توان نوازنده‌ی تار یا سه‌تاری یافت که به نوعی تحت تأثیر حسین علیزاده نباشد. به همین خاطر شباهت زیاد پولادیان به علیزاده، که به طور مستقیم استادش بوده است تعجبی برنمی‌انگیزد. البته این تشابه به تکنیک‌های نوازندگی محدود می‌شود و همسانی چندانی میان کنش علیزاده نسبت به جریان اصلی موسیقی در زمان خودش و کنش پولادیان نسبت به جریان اصلی امروز دیده نمی‌شود. هرچند که این را هم نباید از نظر دور نگه داشت که شاید اگر علیزاده‌ی آن روزها در جامعه‌ی امروز که پولادیان در آن زیست می‌کند زیست می‌کرد، کنشی مشابه او داشت.

علیزاده در دفترچه‌ی آلبوم نوشته است پولادیان «از اندوخته‌هایش، به دنبال راهی است، تا ریشه را به شاخ و برگی برساند». چگونگی رساندنِ ریشه به شاخ و برگ (و در بعضی موارد چگونگی نرساندن ریشه به شاخ و برگ) را می‌توان موضوع اصلی تقریباً همه‌ی آثار هنری دانست. در مورد آثار موسیقایی، تسلط در اجرا بخشی از این چگونگی است؛ بخشی که البته پریسا پولادیان کم و کسری در آن نشان نداده است. بخشی دیگر از این چگونگی را می‌توان در میزان فاصله‌گرفتن از ریشه دید. پولادیان در برخورد با ریشه‌ها کاملاً محافظه‌کار بوده است. ساختار تقریباً همه‌ی قطعات آلبوم اینگونه است: یک گوشه از ردیف با حداقلی از تغییرات به شکل آوازی نواخته می‌شود. بعد از آن یک تم یا پایه‌ی ضربی با گرته‌برداری از الگوهای ملودیک یا ریتمیکِ آن گوشه برداشت می‌شود و ادامه‌ی قطعه به صورت ریتمیک با واریاسیون‌هایی از آن تم ادامه می‌یابد. صاحب اثر در بسط  و گسترش این واریاسیون‌ها چندان خلاق نبوده است. غالباً تم تا انتها حفظ می‌شود و در طول قطعه با نوعی یکنواختی مواجه هستیم. او علاقه‌ای به قطعات آوازی و غیرمتریک نشان نداده است و در واقع آنجایی از ریشه فاصله می‌گیرد و خودِ واقعی‌اش می‌شود که قطعات ریتمیک شده‌اند. پولادیان در  میان جریان‌های موسیقی امروز انتخاب محافظه‌کارانه‌ای داشته و جای مطمئن و کم‌خطری را برای ایستادن انتخاب کرده است. البته نهان اولین تجربه‌ی اوست. باید منتظر ماند و تجربه‌های بعدی‌اش را دنبال کرد.

برای خرید و دانلود آلبوم نهان به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 2.5
01 دی 1398
Badragheye Maah 00

پای در مرکز و مرز

نویسنده: فرشاد توکلی

یک طرحِ حساب‌شده که هم‌زمانْ بافت، یعنی روابط عمودی صداها، و سیالیت و انسجام ملودیک، یعنی روابط افقی صداها و گسترش و زایش ملودی‌ها، را به‌دقت موردنظر قرار داده است؛ این‌ها، در کنارِ توجه به سایه‌روشنِ ناشی از تضادِ رنگِ صوتی عود و نی، می‌شود خلاصه‌ای از آنچه «بدرقه‌ی ماه» نام گرفته است. حاصلِ این ترکیبِ هوشمندانه پرگاروارْ پای‌داشتن در مرکز و مرز است؛ نوعی فاصله‌گیری سنجیده و جداً شنیدنی از روال‌های قبلاً موجودِ هم‌نوازی و تکنوازی، که توانسته توازن لذت‌بخشی از طراحی و بداهه را به‌نمایش بگذارد.

در «بدرقه‌ی ماه» ایده‌های گذرا و بارقه‌سای ردیف موسیقی ایرانی، با بسط و گسترش و تأکید، به چشم‌اندازهایی ماندگار و درخشان تبدیل شده‌اند؛ نمونه‌اش، استفاده از تقارن‌های ریتمیکِ فیگورهای بسته‌نگار و کرشمه و زنگوله در "تنیده"، یا بهره‌گیری از فیگور ابتداییِ گوشه‌ی سَمَلی در "دشتِ مِه‌زده". ملودی‌ها در عینِ زیبایی بیان‌گرِ محتوای موسیقایی‌اند و نه ایجاد شگفت‌زدگیِ صرف، آن‌چنان که امروز در سیرک‌زدگی‌های موسیقایی می‌توان شاهد بود.

این‌ها، بی‌شک، میسر نبود، اگر مهارت برجسته‌ی نوازندگان را همراه نمی‌داشت. کنترل نفَس و رنگ‌آمیزی صوتیِ منحصربه‌فردِ نیِ سیامک جهانگیری، که به‌نحوی چشم‌گیر لِگاتوها و استکاتوها را در بیان‌گریِ ایهامی خود به‌هم پیوند می‌زند، همنشینِ چیره‌دستیِ حمید خوانساری شده است، که نوازندگیِ خوش‌صدایش، بی‌آن‌که در ورطه‌ی تقلید درافتاده باشد، سایه‌ای از منیر بشیر دارد. گذشته از قابلیت‌های شخصی، درک عمیق هر دو نفر از آنچه قرار بوده تحقق یابد حائز توجه و تحسین است؛ چیزی که بدون آن، تمام حیثیتی که در این سطور برای اثر یاد شده است مفقود می‌گردید. این درک و هم‌جوشیِ صبورانه‌ی پیش از آن است که ضبطِ هم‌زمانِ آلبوم، یعنی امتیاز برجسته‌ی دیگری که تقریباً تمام آلبوم‌ها از آن بی‌نصیب‌اند، را ممکن ساخته است.

«بدرقه‌ی ماه»نمونه‌ی خوبی است از جوشش خردمندانه‌ی موسیقی ایرانی بدون توسل به مایه‌گردانی‌های فضل‌فروشانه یا خویش‌محدودیابیِ جَوزده، که ای‌کاش همان‌قدر که به آرایش ملودیکِ اثر فکر کرده است، برای سازهای کوبه‌ای و نقش و نمایش‌شان نیز اندیشیده بود. بلاتکلیف‌ترین بخشِ آلبوم، شخصیت سازهای کوبه‌ای است، که خود را در این که کجا و چرا باشند یا نباشند نشان می‌دهد، و نه مطلقاً نوازندگی بهزاد میرزایی، که البته طراح این بخش از کار نیز بوده است.

برای خرید و دانلود آلبوم بدرقه‌ی ماه به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

02 بهمن 1396
Badragheye Maah 1

شَبِ دشت

نویسنده: کامیار صلواتی

بدرقه‌ی راوی تضادی دلچسب است: ظرفی به نام عود؛ گرفته و بم و آرام، بستری می‌سازد و تقریباً همواره حاضر است. مضراب‌های عود، جملاتش و رنگ تاریکش بر همه‌ی لحظه‌ها می‌ریزند تا چیزی دیگر گاه به گاه بر آن سر بر پا کند: نِی. برخلاف عود، نِی رنگی درخشان‌تر دارد؛ شفاف، تک‌گو‌تر، و جداتر از زمینه‌ی ابروار عود. رابطه‌ی میان این دو شخصیت ایده‌مند گویی امتداد همان تصاویری است که بر دفترچه هم نقش بسته‌اند: ماهی درخشان (نِی) از میان ستاره‌هایی در دل شب (عود) با شدت نور می‌پراکند و از دریچه‌ی پنجره‌ای تاریک نوری روشن (نِی) از میان تاریکی (عود) به درون اتاقی تنگ می‌تابد.

تضاد دلچسب عود و نی و نوع گفت‌و‌گوی آن‌ها هربار شکلی دارد. در «بدرقه‌ی ماه»، گویی هر دو هم‌دلند و چون کاروانی عزادار به بدرقه‌ی روشنایی می‌روند. در ضیافت صبح عود بساط سوری برپا می‌کند تا نی پای‌کوبان بدان بپیوندد. در «دشت مه‌زده» اگرچه مستقیماً با یک‌دیگر پیوندی ندارند، آرام‌آرام به موازات هم بسط می‌یابند، می‌شکفند و این یگانه نقطه‌ی اشتراکشان می‌شود. در «تنیده» روابط افقی کرشمه را به رابطه‌ای عمودی بدل می‌کنند، فیگورها میانشان به ترتیب جابه‌جا می‌شود، جمله‌های بعدی را پیشاپیش پیش‌بینی می‌کنند و در تار و پود یکدیگر می‌پیچند.

از این منظراگرچه گفت‌و‌گوی نی و عود در تاریخ معاصر موسیقی ما تازه نیست، گفت‌و‌گویی که در بدرقه‌ی ماه می‌شنویم پر است از لحظه‌هایی بکر و حال‌و‌هوایی بدیع و دل‌پذیر بی‌آنکه لزوماً پای پیچیدگی موسیقایی ملموسی در میان باشد. در این آلبوم، نام‌گذاری قطعات و طرح‌های گرافیکی کار خود به نوعی انگار ذهنیت و تصاویر ذهنی شنونده را جهت می‌دهند: تمام نام‌ها و تصاویر به ماه وشب و دشت و طبیعت دلالت دارند. بعد نشانه‌شناختی نِی نیز در این میان به‌کمک تقویت این برداشت آمده: سازی تک‌گو که با تصویر دشت و چوپان و تنهایی و بکارت طبیعت گره خورده است و اینک در دشتی مه‌زده، رو به سوی ماه کرده و نغمه سر می‌دهد. 

برای خرید و دانلود آلبوم بدرقه‌ی ماه به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 3.3
27 آذر 1396
بالا