نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: تکنوازی سه‌تار


Oghat 1

رونویسی از رونوشت

نویسنده: سعید یعقوبیان

در آثار هنری رجوع به یک متن کهن و بازنماییِ آن با رویکردی بدیع و امروزین یا به حال آوردنِ وقایع و شخصیت‌های نامدارِ زمان‌های گذشته در ساحتی مدرن رایج است. در چنین آثاری متنِ گذشته، از صافیِ تجربه‌ی شخصیِ هنرمند گذر و با خوانشی متفاوت، مخاطب را با روایتی دیگر از متن مواجه می‌کند. اوقات (و آثار مشابه) چنین راهی نمی‌روند. محتوای اثر، همان متنِ زمان-گذشته است و قرار نیست رنگ متفاوتی به متن پاشیده شود.

اوقات، بدونِ ارائه‌ی خوانش یا روایتی دیگر بدواً با ارائه‌ی استاندارد دستور زبان موسیقی دستگاهی خود را شایسته‌ی توجه می‌سازد و با تکرارِ متنی که دست کم یک قرن است در موسیقی کلاسیک ایران غالب بوده و در چهل سالِ گذشته سلطه داشته ‌است، تشخص و هویت یافتنِ خود را به خارج از متن منحصر می‌کند: به شکل و شمایلِ محصولِ صوتی‌ای که به بازار ارائه شده است. اوقات، در «وقتْ» تعبیر کردنِ هر یک از چهار تکه تک‌نوازیِ حدوداً یک ربع ساعتی (در نوا، سه‌گاه، بیات اصفهان و شور) به دنبال معنایی شخصی و خوانشی متباین می‌گردد؛ در تصاویرِ سیاه و سفیدِ امپرسیونیستیِ جلد آلبوم، در پیشکش کردن یک «وقت»‌ به یک دوست عزیز، در گره ‌زدنِ شنودِ مضراب‌ها به خواندنِ گفته‌ای از کاهنه‌ای از آفرودیت در دفترچه و مواردی از این دست. اگر نوازنده‌ای چون سعید هرمزی بی آنکه از چند و چون ضبط سر در بیاورد یا برایش اهمیتی داشته باشد سه‌تارش را می‌نواخت، اینجا خودِ نوازنده ضبط و میکس و مسترینگ را انجام می‌دهد و در وجهِ مخالفِ ماجرا تأکید می‌کند که نشسته، نواخته و برخاسته‌ است: یعنی با وجود آشنایی با کار صدا، «به دور از دستکاری‌های پسینی» هیچگونه ویرایش صوتی‌ای روی نواخته‌ها انجام نشده است.

اینگونه آثار نه تنها به اصلِ متن و دست نخوردن آن قانع‌اند بلکه اساساً هدف‌شان در اغلب اوقات، حفظ یک «سنت دیرین» و ارائه‌ی خالص، درست و بی‌روایتِ همان است؛ که گاه حتی در ادبیاتی که متن را به مخاطب ارائه یا معرفی می‌کند نیز قائل به همان دایره‌ی دنیای متنِ مرجع‌اند و گاه همچون «اوقات»، با تکیه بر عناصری پیراموسیقایی، لباسی دیگر بر متنِ سالخورده می‌پوشانند.

موسیقی کلاسیک ایرانی سعید یعقوبیان تکنوازی سه تار اوقات مقداد شاه حسینی موسیقی دستگاهی

برای خرید و دانلود آلبوم اوقات به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 1.9
11 آذر 1397
Boume Khiyal

در دنجی فراهم*

نویسنده: سعید یعقوبیان

اگر اجرای موسیقی آوازیِ مو به مو مبتنی بر بلوک‌بندی و جمله‌بندی و ساختار خرد و کلان ردیف‌ها را یک سرِ طیف، و موسیقی آوازیِ آهنگسازی‌شده را، که شاید از ماحضر موسیقی کلاسیک ایرانی تنها اشل‌هایِ صوتیِ مدها را در خود داشته باشد و تمام دیگر عناصرش (از الگوهای ملودیک و ریتمیک گرفته تا نحوه و روند تغییر مدها، فرم و غیره) از چشمه‌ی خلاقیتِ سازنده/نوازنده‌اش جوشیده، سرِ دیگرِ طیفِ آن سنتی بدانیم که در قرن اخیر بداهه‌نوازی نام گرفته است، پنج تکه تکنوازیِ مجملِ صائب کاکاوند در «بوم خیال» را باید جایی نزدیک به پایانه‌ی نخستِ طیف در نظر گرفت.

سه‌تاری که اینجا می‌شنویم چیزهایی در خود دارد که سبب شده است تا به نسخه یا اجرایی نعل به نعل از یک موسیقی تثبیت‌شده و شنیده‌شده بدل نگردد. موسیقی، عمدتاً عمد در سنگین بودنِ کفه‌ی موسیقیِ آوازی (غیرضربی یا آمتریک) دارد. معدود بخش‌های ضربی نیز، گاه در میانِ آوازی‌زدن‌ها حل می‌شوند (بخش‌های ابوعطا و دشتی). جملات یا حرکت‌های تند و سریعی وجود ندارد. تحریرهای آوازیِ طولانی و پیچیده‌ای نمی‌شنویم؛ ساده و کوتاه‌اند و گسترشی نمی‌یابند. زبانِ یکدست و هموار سه‌تار، در عین اینکه یادآور سه‌تارنوازی محمدرضا لطفی‌ست، با ویژگی‌های متمایزکننده‌ای –هرچند انگشت شمار و نه در همه جا- تلاش دارد تا به استقلالی نسبی دست یابد (یا منِ شنونده تلاش می‌کنم تا ویژگی‌های متمایزکننده‌ای در آن بیابم)؛ از جمله ریزهای آچلراندو (همچون صدای به زمین خوردن‌هایِ یک توپ پینگ پونگ) یا کند بودن زیاده و عامدانه‌ی شروعِ برخی جملات و در مجموع اجرای پرحوصله‌ی موسیقی.

حاصل، مواجهه با پنج تابلوی کوچکِ موسیقیِ شهری‌ست که هیچ نشانی از شلوغی و اضطراب کلان‌شهری در آنها نیست. موسیقی در بوم خیال، صبور و آرام و خوش‌صحبت است که اینها همه منتج از همان چند و چونِ فنی‌اند؛ آرامشی دیریاب در زمانه و پیرامون ما: صدای قلمِ نستعلیق، وقتی خوشنویس روی یک تکه قبض عوارض، یک کافِ کشیده می‌نویسد. شاید تمایزِ «بوم خیال» در سپهرِ موسیقیِ کلاسیکِ ایرانی را باید در این نوع بودن‌اش دانست.


*برگرفته از شعر «آواز کرَک» از مهدی اخوان ثالث

برای خرید و دانلود آلبوم بوم خیال به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 1.8
15 بهمن 1396
بالا