نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: ردیف


Saghe Khoshk Bahar 2 1

شکوفه گرفتن از ساقه‌ی خشک

نویسنده: فرشاد توکلی

”ردیف“، هم‌چون هر پدیده‌ی تاریخیِ دیگر، از ایده تا شکل‌گیری و از آن‌جا تا تدریس و درک و تفسیر، مسلماً همواره دچار دگرگونی بوده است. بی‌شک، یکی از مهم‌ترین زمینه‌های بررسی در مورد ردیفْ واکاویِ تغییر و تحول و دگرگونیِ مفهومِ این پدیده‌ی موسیقایی ایرانی نزدِ موسیقی‌دانان است؛ مفهومی که به نظر می‌آید دگردیسی‌های متعددی را در قالب‌های: محتوای آموزشی یک استاد مشخص؛ میراثی موزه‌ای؛ نوعی الفبای ساخت موسیقی؛ و حتی اصل و تامیّتِ همیشگیِ موسیقیِ ایرانی تاکنون به خود دیده باشد.

اکنون که، از یک سو، دیگر تقریباً مهم‌ترین ردیف‌ها و حتی بسیاری آثار که در دوران خودشان این عنوان را نداشتند با این نام منتشر شده‌اند و، از سوی دیگر، غالبِ موسیقی‌دانان می‌کوشند به‌نحوی خود را، حتی در تکنوازی‌ها، از این پدیده مبرا نشان دهند، اثری با محتوای «ردیف‌نوازی» چگونه وجاهت انتشار می‌یابد؟ پاسخِ سیاوشِ ایمانی به این پرسشْ فهمِ ردیف به عنوانِ اثرِ موسیقی‌دانی مشخص است که، به همین دلیل، می‌تواند به قصدِ «تفسیر خلاق و هنرمندانه» مورد بازنوازی قرار گیرد. از این منظر، او به یکی از کانونی‌ترین ایده‌های تاریخِ شکل‌گیری ردیف باز می‌گردد؛ ایده‌ای که در سِیر خود منجر به شکل‌گیریِ نوعی فرمِ ملودیک‌ـ مُدال (ردیف) در انتهای دوره‌ی قاجار شد.

با این حساب، اجرای هنرمندانه و بااحساسِ ایمانی از ردیفِ آوازی عبدالله دوامی، گرچه احتمالاً تحتِ‌تأثیرِ نحوه‌ی انتشارِ نسخه‌ی بیپ‌تونزی دستخوش مشکلاتی شده است (سکوت‌های بی‌جایِ انتهای هر تِرَک)، تنها اجرا از چهار اجرای منتشرشده‌ی این ردیف است که چنین برداشتی را آگاهانه جوهره‌ی کار خود قرار می‌دهد. آگاهی عملیِ ایمانی از هنر آوازخوانی به او اجازه داده است سلیقه‌ی آوازخوانیِ خود را بر مضراب‌ها جاری کند. او تحریرها را نه بر اساس یک دانشِ مدْرِسی از تکنیک‌های اجراییِ تار که متکی بر این خوانش می‌نوازد؛ به‌ویژه با اجرای متفاوتِ نمونه‌های مشابه.

از جنبه‌ی اجرای بی‌وقفه و هنرمندانه از یک ردیف، اثر ایمانی اگرچه به کار مجید کیانی در 1368 شبیه است، اما فاصله‌ی درست و هوشمندانه‌ی خود را در همین ایده می‌گیرد که نه‌تنها موسیقی کلاسیکِ ایران را به بازنوازیِ ردیف نمی‌کاهد، بلکه، با فهمِ ردیف به‌عنوان یک ”ساخته“، بر وجوهِ مغفول‌مانده‌ی موسیقی‌شناسیِ تاریخی ایران (ذیلِ مفهومِ ردیف) نور و تأکید بیشتری می‌تاباند.

برای خرید و دانلود آلبوم ساقه‌ی خشک بهار ۲ به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 2.8
15 بهمن 1397
Nur Bar Atash 2

از مسیرِ آموزشِ ناقص

نویسنده: فرشاد توکلی

سمندر دهقانی متولد 1365 است و، بنابراین، می‌توان گفت که جسم و موسیقی او بالیده‌ی سه دهه‌ی اخیر است و، از آنجا که تارنوازیِ او ـ در فُرم و اجرا ـ با قالب متداولْ فاصله‌ای نمی‌گیرد، می‌توان اثرِ او را آیینه‌ای از، حداقل بخشی از، آنچه آموزش موسیقی ایرانی در این سه‌دهه در اختیار علاقه‌مندانش گذاشته دانست؛ بخشی که می‌توان شاخصه‌های آن را ـ تا آنجا که به هنر تکنوازی مربوط می‌شود ـ در سه عنوان خلاصه کرد: فقدان بیان‌گری شخصی یا ـ به زبان ساده ـ شبیهِ لحن و بیان این یا آن نواختن؛ بدنه‌ی آوازیِ لاغر و نحیف، یعنی نواختنِ آوازی‌ها با اتکا به یک‌ـ دو روایتِ معروف از ردیف و یا تَرکِ کلیِ رویکردی که ردیف‌ها را ساخته است: عبارت‌پردازی فیگوراتیوِ غیرِمتریک؛ و، سوم، خودمختاریِ بی‌قید و شرط در ساخته‌های موزون. دورشدن از هریک از این سه مستلزمِ کوشش‌ها و جستارهایی بیرون از روایت رسمی آموزش موسیقی است؛ کوشش‌هایی که یا ذهن دهقانی را به‌خود مشغول نداشته‌اند و یا در این آلبوم نمودِ قابلِ‌رصدی ندارند.

محتوای کلیِ نور بر آتش دو نسخه‌ی کمابیش کامل از نوبتِ (سوئیتِ) ایرانی است در دستگاه‌های ماهور و اصفهان که، با تکیه به گوشه‌های ردیف و گنجاندنِ قطعاتِ موزونِ بین آنها، خود را، با رعایتِ نسبیِ محور تنش‌ـ آرامش، در طول زمان، هریک به‌مدتِ تقریباً 20 دقیقه، می‌گستراند؛ تارنوازیِ نسبتاً قابل‌قبولی که گوشه‌های ردیف میرزاعبدالله را به صدای مضراب‌های درشت مکتب شهنازی آغشته و ساخته‌های موزونش از حال‌وهوایی یکسره متفاوت برخوردار است.

اگر خودمختاری در فُرم و محتوای قطعاتِ موزون طبیعی جلوه کند، وجود یک فرهنگ صوتیِ غنی و متنوع برای اجرا و سُرایش موسیقی آوازی نیز ضروری و لازم است تا، همچون زبانی زنده، کاربرانش را در القاء معنا و منظورِ خاصی که دارند، با تمبر و لَحنِ واقعاً شخصی یاری کند. وقتی حدودِ 1344، نورعلی برومند با آموزشِ روایت‌ها و ردیف‌های دیگری جز "ردیف میرزاعبدالله، به روایتِ خودش" در دانشگاه تهران مخالفت می‌کرد، شاید هرگز نمی‌دانست که با این کار این موسیقی را از دست و دل موسیقی‌دانان به صفحات پایان‌نامه‌ها و کتاب‌ها تبعید می‌کند و نتیجه‌اش می‌شود از یکی از دو سرِ پشت‌بام افتادن: تکرار یا فرار را نواختن.

 

برای خرید و دانلود آلبوم نور بر آتش به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

05 اسفند 1396
بالا