نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: علینقی وزیری


Paliz 2 1

بازنوازی

نویسنده: ساناز ستارزاده

در تاریخ موسیقی دستگاهی برخوردهای متفاوتی با مقوله‌ی بازنوازی اثر شده‌ است. گاه، نوازنده به قصدِ شناختِ دوره‌ای که اثر در آن متولد شده است و با هدفِ احیای خصایصِ موسیقایی اثر به آن نزدیک‌ می‌شود و، گاه، درک و دریافت و لحنِ شخصی خود را سوارِ برش‌هایی از رپرتوارِ مؤلفِ منتخب می‌کند. در«پالیز۲»، کیخسرو مختاری، نوازنده‌ی کمانچه، با کمک ستار خطابی نوازنده‌ی تمبک و بندیر کوشیده‌اند تا لحن شخصی خود را بر قطعات بنشانند و خوانشی امروزی ارائه دهند.

آیا خوانشِ به‌خصوصِ کمانچه‌نواز از قطعات رکن‌الدین‌ مختاری با درنظر گرفتن خصوصیات و امکاناتِ کمانچه و به زبانِ کمانچه محقق شده یا نزدیک‌ کردن زبانِ کمانچه به زبانِ ویلن اولویتش بوده است؟ یا او سازها را قدری مشابه و نزدیک می‌انگارد که نیازی به ترجمه‌‌ نمی‌بیند؟ «دخترک ژولیده» که ویژه‌ی سازِ تخصصی آهنگسازش ساخته شده چطور برازنده‌ی کمانچه شده است؟

تمایل مختاری به شیوه‌ی غالبِ کمانچه‌نوازی‌ امروزی با توجه به تکنیک‌های اجراییِ بسیار متنوع -اما نه آنچنان گیرا و پخته- در سازش نمایان است. دست و پنجه‌ی او، خاصه برای انواع پوزیسیون‌ها، قبراق است و، در کنار این آمادگیِ تکنیکی، فقدانِ غنا و لطافت در صدادهی و فواصلی قرص، جذابیت سازش را کم کرده است.

نوازندگان، با خارج شدن از مترِ غالب و از نو بازگشت به سرعت اولیه، تا اندازه‌ای از پیش‌بینیِ روندِ اجرایی قطعات جلوگیری کرده‌اند، اما این غافلگیری، به واسطه‌ی تکرار، خاصیت خود را از دست می‌دهد. استفاده‌ی گزیده از رَنگ صوتیِ متفاوتِ بندیر می‌توانست جلوه‌ای خاص به ضربی‌ها ببخشد، اما حضورِ متناوب و بعضاً ناهماهنگِ آن، مانع از شنیدن و پی‌گیری جملاتِ کمانچه شده است. جای خالی ایجاز به نحوی دیگر در تکنوازی تمبک نیز احساس می‌شود و از آنجا که این بخش نتوانسته با پیش و پسِ خود ارتباط قوی و غیرقابل انکاری برقرار کند، بیشتر جداکننده و مطنب است تا وحدت‌بخش.

نوازندگانِ دوره‌های مختلف، ظرفیت‌های متفاوتی برای کمانچه قائل شدند که پرداختن به آنها، برای نوازنده‌ای که قصد بازنوازی آثار از گذشته تا امروز را دارد، ضروری است. شناختِ عمیقِ نوازنده از خصایصِ یک اثر و امکانات سازشْ دیواری بر سرِ راهِ تفسیری تازه نمی‌سازد، اگر قصدْ تکرار و تقلید نباشد. اینجا، توضیحی که قصد از بازنوازی را روشن کند وجود ندارد، اما خودِ موسیقی می‌گوید شنونده با خوانشی امروزی و شخصی طرف است.

 

 

برای خرید و دانلود آلبوم پالیز ۲ به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
01 دی 1399
Majmoe Haye Iraniye Archive Phonograme Berlin 2

سنجه‌ی تغییرات بزرگ

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

«مجموعه‌ی ایرانی آرشیو فونوگرام برلین 1319-1302» سندی منحصر به فرد است. این را حتا با یک نگاه ساده به فهرست قطعه‌ها می‌توان دریافت. تاریخ ضبط‌ها چنان قدیمی است که اغلب مشابهی نمی‌توان برایش جست. مجموعه، صدای آواز وزیری را در خود دارد که هیچ‌کجای دیگر نیافته‌ایم. ضبط‌ها با دقتی موسیقی‌شناسانه انجام شده و با اطلاعات بسیار دقیق همراه است و از این قبیل. اما اینها تنها بهره‌های مجموعه نیست. اهمیتش از این نیز فراتر می‌رود.

این مجموعه برای تاریخ موسیقی کلاسیک ایرانی معاصر بسیار با اهمیت است به این دلیل که از یکی از مهم‌ترین و شاید چالش‌برانگیزترین شخصیت‌های موسیقی در سده‌ی حاضر ضبط‌هایی دارد. ضبط‌های کوتاه (اغلب حدود یک دقیقه) درست پیش از بازگشت وزیری به ایران و طوفانی که دو سه سال بعد با عمل و نظر‌های جنجالی‌اش به راه انداخت انجام شده است. بنابراین فرصتی استثنایی در اختیار ذهن‌های کنجکاو می‌گذارد تا سبک و محتوای موسیقایی اجراهای وزیری را بررسی کند و دگرگونی‌های آن را ببیند.

کافی است با در نظر داشتن تفاوت‌هایی که رسانه‌ی ذخیره‌سازی بر مدت‌زمان هر دسته از اجراها تحمیل کرده و پیشرفت امکانات فناوری ضبط در فاصله‌ی بین ضبط‌ها، سری به اجراهای بعدی وزیری بزنیم تا مشخص شود وزیری چه راهی طی کرده است. مثلا دشتی آرشیو برلین را با دشتی متاخرترِ بازنشر شده در «صد سال تار» بسنجیم که محتوای جملات آغازین‌شان مشابه هم است. هم تارنوازی و هم تاحدودی خوانندگی وزیری در این ضبط‌ها به سبک استادان اواخر دوره‌ی قاجار نزدیک است. اگر ملاک خوانندگانی که بعدها در مکتب او بالیدند (عبدالعلی وزیری و غلامحسین بنان) باشد می‌بینیم که هنوز زیباشناسی ویژه‌ی او در آواز پدیدار نشده و هنوز تارش از لحاظ تکنیکی و (بیشتر) از لحاظ محتوای موسیقی‌ (به هر دلیل) دوران بعدی را رقم نزده است. پس پیوستگی‌ها و تداوم‌ها آشکار می‌شود و گسست‌ها و دگرگونی‌ها نیز همچنین.

مقایسه‌ی این نمونه‌های عالی با بعد نشان می‌دهند که چگونه دگرگونی‌های اصلی گرچه در دوره‌ی تحصیل وزیری در خارج از ایران نطفه بست اما به‌واقع پس از بازگشت وی و در جریان گفتگوی تند و تیز انتقادی با جامعه‌ی موسیقی زمانه‌اش شکوفا شد و بلوغ یافت.

کلاسیک ایرانی ماهور آروین صداقت کیش فنوگرام مجموعه های ایرانی آرشیو فنوگرام برلین ساسان فاطمی علینقی وزیری

برای خرید و دانلود آلبوم مجموعه‌های ایرانی آرشیو فنوگرام برلین به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

24 شهریور 1397
Majmoe Haye Iraniye Archive Phonograme Berlin 1

سفری هزاررنگ

نویسنده: کامیار صلواتی

«آرشیو فنوگرام‌های موزه‌ی برلین» مجموعه‌ای از ضبط‌های انجام شده روی لوله‌های مومی فنوگرام از سال ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۹ است. این مجموعه شامل سه بخش است: اولی تنها حاوی ضبط‌هایی است که از آواز خواندن و نواختن وزیری در برلین باقی مانده است؛ دومی شامل اجراهایی محفلی و خصوصی، و نیز دو اجرای بومی است؛ و بالاخره سومین مجموعه، دربردارنده‌ی چند آواز ردیفی-دستگاهی با صدای خواننده‌ای گمنام و اجراهایی از کارگانیک نوازنده‌ی نی اصفهانی است که در جشن‌ها می‌نوازد.

این مجموعه‌ی ارزشمند، به خصوص در بخش‌های اول و دوم‌اش، پرتوی تازه بر بعضی دانسته‌ها و نادانسته‌های ما درباره‌ی موسیقی ایران در دوران قاجار متأخر (۱۳۰۲) تا اواخر دوران پهلوی اول می‌اندازد. مثلاً، علاوه بر اینکه بخش اول آن نشان‌دهنده‌ی وسواس شدید علینقی وزیری است، تنها سند صوتی در دسترس از آوازهای وزیری است. در بخش دوم، که در بردارنده‌ی ضبط‌های ارنست کارل دامهُلتس است، با دو اجرا مواجهیم که هر یک از نظر تاریخی می‌توانند بی‌نظیر یا دست‌کم کم‌نظیر قلمداد شوند: آواز قایق‌رانان ترکمن در بستر واقعی عملکردی خویش، یکی از آن‌هاست. دیگری نی و آواز چوپانان استرآباد است که آن هم واجد این ویژگی است. ضبط دیگر، که شاید از جهاتی جالب‌توجه‌ترین و سرشارترین بخش این مجموعه باشد، اجرایی جمعی در محفلی خانگی در شهسوار گیلان در سال ۱۳۰۷ است. این ضبط نمایان‌گر نوع حیات موسیقی کلاسیک ایرانی در شهری غیر از تهران است و ترجمانی از موسیقی کلاسیک ایرانی را در قالب برنامه‌ای التقاطی (مردمی-کلاسیک- مردم‌پسند) در همان ناحیه نشان می‌دهد. نیز اگر این مجموعه دربردارنده‌ی برنامه‌ای کامل نباشد، دست‌کم در گستره‌ای فراتر از یک صفحه‌ یا استوانه‌ی مومی منفرد روشن می‌کند که قطعات یک اجرای محفلی دستگاهی چه بوده است؛ قطعاتی که اگرچه توالی‌شان به درستی معلوم نیست، ماهیت‌شان تفاوت‌هایی گاه اساسی با برنامه‌های رایج امروزی موسیقی دستگاهی دارد. علاوه بر این‌ها، این اجرا واجد یک ویژگی منحصربه‌فرد هم هست: هم توصیفی از این محفل و اتفاقاتی که حین اجرا می‌افتد در دست است و هم خود موجودیت صوتی ضبط‌شده‌ی آن. این ویژگی منحصر به‌فرد تصویری تقریباً کامل از یک اجرای تاریخی موسیقی کلاسیک ایرانی در محفلی شهری ارائه می‌دهد که تصویرگر نوع ارتباط اجزای موسیقایی و پیراموسیقایی مرتبط با این اجراست.


1- رپرتوار

 

برای خرید و دانلود آلبوم مجموعه‌های ایرانی آرشیو فنوگرام برلین به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 3.7
07 مرداد 1397
بالا