نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: مانی فرضی


golozar2

کوارتتِ صوری

نویسنده: کامیار صلواتی

تفاوت اصلی آلبوم گلعذار مانی فرضی با پرند او، در قطعاتی است که برای تنظیم دوباره انتخاب کرده است. برخلاف پرند، قطعات گلعذار از آهنگسازان مختلف تاریخ معاصر موسیقی کلاسیک ایرانی انتخاب شده‌اند: مختاری، زرین‌پنجه، شهنازی، موسی معروفی، و محمود ذوالفنون. ایده‌های این آلبوم نیز مشابه پرند هستند: گسترش رپرتوار «موسیقی مجلسی ایرانی»، برجسته کردن اهمیت ویولا، و البته ایده‌ی فرعی‌تر اعاده‌ی حیثیت از ویولن در موسیقی کلاسیک ایرانی.

علاوه بر این، در مقایسه با پرند، آهنگساز در انتخاب مُدها هم دست خود را بازتر گذاشته است. برخلاف پرند که محدود به دشتی و سه‌گاه بود، گلعذار در همایون، بیات ترک، و اصفهان است؛ دستگاه‌/آوازهایی که شاید بتوان بنا به تجربه دوتایشان را برای چند صدایی کردن هموارتر از –دست‌کم- سه‌گاهِ آلبوم پرند دانست. شاید به همین دلایل است که در کل، گلعذار متنوع‌تر و رنگارنگ‌تر به گوش می‌رسد.

با وجود این‌ها، اشاره‌ی فرضی به «موسیقی مجلسی ایرانی» در دفترچه‌ی آلبوم مبهم است: منظور او دقیقاً کدام موسیقی است؟ حدود و ثغور مفهوم «مجلسی» در موسیقی کلاسیک ایرانی کجاست؟ با خواندن توضیحات او، درمی‌یابیم که منظورش، دست‌کم از نظر صوری و سازشناسانه، احتمالاً همان مفهوم موسیقی مجلسی در موسیقی کلاسیک اروپایی است. از ابهامات مرتبط با این نوع کاربست واژه‌ی «مجلسی» در ادبیات موسیقی کلاسیک ایرانی که بگذریم، سوال این‌جاست: مگر چنین گروه‌هایی، که موسیقی دستگاهی را با سازبندی یکسره غربیِ «مجلسی» بنوازند، چقدر وجود خارجی دارند که یکی از اهداف این آلبوم «گسترش رپرتوار» آنها قلمداد شده است؟

در کنار این، نکته‌ی مهم دیگری نیز در این تنظیم‌های دوباره مغفول مانده است: در آثار مشابه برای کوارتت زهی در موسیقی کلاسیک غربی، فرم کلان و خُرد هر اثر نیز متأثر و اثرگذار بر سازبندی است؛ در حالی که در هر دو اثر مانی فرضی، این نکته به تمامی برکنار مانده است. المان‌های فرمال خُرد هر قطعه چندان لابه‌‌لای سه (یا چهار) ساز پخش نشده‌اند و ارتباط ارگانیکی با یکدیگر ندارند، و در عین‌حال فرم کلی هر قطعه (بسط و گسترش جمله‌های اصلی)، و فرم کلان هیچ کدام از دو آلبوم گلعذار و پرند متأثر یا خاصّ ملزومات یک کوارتت یا تریوی زهی نیستند.

برای خرید و دانلود آلبوم گلعذار به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
23 فروردین 1399
parand2

کدام چشم‌انداز؟ کدام ضرورت؟

نویسنده: کامیار صلواتی

مانی فرضی در آلبوم پرند، که از نظر ایده‌پردازانه مشابهت بسیاری با گلعذار، آلبوم دیگرش با همین ناشر دارد، در کار بازتنظیم بعضی آثار فرامرز پایور برای تریوی زهی است. آلبوم متشکل از چندین قطعه‌ی ضربی از فرامرز پایور است که در کنار قطعاتی غیرمتریک (آوازی) از فرضی گردآوری شده‌اند؛ آوازی‌هایی که خود از ردیف ابوالحسن صبا برگرفته شده‌اند. علاوه بر این‌ها، دو قطعه‌ی کوتاه از ساخته‌های خود آهنگساز نیز در این آلبوم اجرا شده‌اند.

شاید اصلی‌ترین دستمایه‌ی پرند و گلعذار را بتوان دغدغه‌ی احیای سازهای زهی اصالتاً غیرایرانی در بافتاری دستگاهی قلمداد کرد. این دغدغه را می‌توان نوعی بازاندیشی در میراث دیرپای ویولن برای موسیقی کلاسیک ایرانی دانست؛ میراثی که کمی بیش از چهل سال است که دلایل گوناگون به حاشیه رانده شده است. با وجود این‌ها، چیزهایی اینجا نامعلومند: چه چیز، کدام چشم‌انداز، و کدام کمبود و نیاز ضرورت این بازگشت و بازاندیشی را موجب شده؟ تغییرات و بحث‌های نظری و پیشرفت‌های عملی موسیقی کلاسیک ایرانی در این چهل و چند سال، چه تأثیری بر این بازاندیشی گذاشته‌اند؟ اگر تصنیف‌های درخشان عصر رادیو را به زهی‌ها یا خطوط اصلی ملودیک/کنترپوانیک‌شان بکاهیم، از نظر تکنیک نوازندگی و بافت، چه نسبت یا تفاوتی با تنظیم‌های این آلبوم دارند؟ و بالاخره، با توجه به سابقه‌ی خوشایند تجربیاتی چون آثار کوارتت چهارگان، آیا پرند و گلعذار واقعاً آن‌چنان که آهنگساز ادعا کرده است، منحصر به فرد هستند؟ پاسخ این سوالات و سوالات مشابهشان در خوش‌بینانه‌ترین حالت مبهم‌اند؛ سوالاتی که شاید دست‌مایه‌ی اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین انگیزه‌های مواجهه و سنجش چنین اثری باشند.

دیگر هدف این آلبوم توجه به ساز ویولا به عنوان سازی مهجور مانده در موسیقی کلاسیک ایرانی است؛ اما پاسخ آلبوم به این دغدغه هم چندان روشن نیست: از یک‌سو، ویولا واقعاً آن نقش پررنگی را که باید در چنین آلبومی با این دغدغه داشته باشد را ندارد، و از سوی دیگر، معلوم نیست که جملات و تکنیک‌های مورد استفاده در نوازندگی این ساز در این آلبوم و گلعذار، چه تفاوتی با خطوط و تکنیک‌های مورد استفاده در نوازندگی ویولن ایرانی دارند. به بیان دیگر، آیا می‌شود با انتقال همه‌ی رپرتوار موجود موسیقی ایرانی برای ویولن به محدوده‌ای بم‌تر برای ویولا، رپرتواری برای این ساز دست‌‌و‌پا کرد؟ اگر پاسخ این سوال مثبت باشد، شاید نتوان تلاش مانی فرضی برای تأمین و تعریف رپرتواری برای ویولا در موسیقی کلاسیک ایرانی را چندان عمیق و تیزبینانه دانست.

برای خرید و دانلود آلبوم پرند به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0
20 فروردین 1399
بالا