تگ: موسیقی امروز تهران

44 قطعه‌ی کوتاه موسیقی «خداوند رخش»، علاوه بر آن‌که همراهِ 10 فصل روایت‌خوانی امیرحسین ماحوزی آمده‌ است، در یک سی‌دی جداگانه نیز پشت سر هم ردیف شده. با این کار، آهنگساز که خود ناشر اثر نیز است، به موسیقی‌هایی که اغلب به‌عنوان تیتراژ یا اینترلود¹ ساخته شخصیتی مستقل بخشیده است. او از مخاطبش خواسته تا موسیقی‌ها را فقط از آن حیث که موسیقی‌اند، نیز بشنود. پس شایسته است چنین کنیم. و سپس بپرسیم؛ چه در این قطعه‌های موسیقی نهفته است که خواسته‌ی آهنگساز را معنی‌دار کند؟ جواب این است؛ اغلب هیچ.

موسیقی‌ای که در قالب تکه‌های بسیار کوتاه پیاپی می‌شنویم با چیزی که تاکنون از هوشیار خیام شنیده‌ایم بسیار متفاوت است. گرچه رگه‌هایی از علاقه‌ها و سلیقه‌های شناخته‌شده‌ی او (مثل گرایش به سنت‌های غیر دستگاهی، استفاده‌ی مقتصدانه از ماده‌ی اولیه، آرامش نسبی، وام و اشاره، و ...) در چند قطعه هنوز باقی است، اما جز آن هر چه هست موسیقی‌هایی است که تا انتشار این آلبوم نشنیده‌ایم. حتا آرامش قطعه‌ها هم با گذشته فرق دارد. قطعات اغلب فضایی کش‌دار، کند و ایستا، و در خدمت آفریدن اتمسفری تک‌حسی دارند، و خصلت بداهه‌پردازانه‌ی اغلب آثار خیام در آنها غایب است. در بسیاری از آنها تنها تغییرات بطئی چند آکورد را می‌شنویم که با رنگ ترکیب شده، همین و بس. به‌این‌ترتیب شنونده عاملی که بتواند به‌تنهایی سر پا ماندن هر ترک را تضمین کند، در آنها نمی‌یابد، شاید جز  در لحظاتی کمیاب از درخشش مینیاتورهای ظریف، مستقل از کارکرد روایی، مثل ترک‌های 17 و ، 18 یا 28 و 29.

اینجاست که به‌رغم ارائه‌ی جداگانه، توجه‌مان به عناصری مفقود جلب می‌شود. اینها اصلاً برای خودبسنده ماندن ساخته نشده‌اند. برای کارکردی خاص ساخته‌شده‌اند. پس بیشترِ این قطعه‌های کوتاه اسیر کارکردشان‌اند. دوباره جدا ارائه‌کردنشان اثرِ بده بستان آن کارکرد را پاک نکرده. درنتیجه وقتی اغلبشان را می‌‌شنویم جای خالی کارکرد به شکل پرسش از هدف یا حتا «قطعه بودن» نمود می‌یابد. همان اتفاقی می‌افتد که برای هر موسیقی غیر محض دیگری هم می‌تواند بیفتد (مثل موسیقی فیلم یا نمایش)، اگر عناصر غیر موسیقایی‌اش را حذف کنیم.

1- میان‌پرده، موسیقی میان دو صحنه که گاه صحنه‌ها را پیوند می‌دهد.

آروین صداقت کیش شاهنامه فردوسی هوشیار خیام خداوند رخش موسیقی امروز تهران امیرحسین ماحوزی کلاسیکال کلاسیک ایرانی

برای خرید و دانلود آلبوم خداوند رخش به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

حاصلِ همکاری هوشیار خیام (آهنگساز) و احمد پوری (مترجم و گوینده) در کتاب صوتی «زمین» بیشتر منجر به تولید محصولی  پر مخاطب در بازار کساد موسیقی و ادبیات شده است نه اثری بر مبنای یک ایده‌ی بدیع زیبایی‌شناسانه‌.

احمد پوری به واسطه‌ی ترجمه‌ی اشعار عاشقانه‌ی شاعران سرشناس در ایران شهرت دارد و گاهی کتاب‌های او بیش از سی بار چاپ شده‌اند. او دراین آلبوم تعدادی از ترجمه‌هایش از پابلو نرودا، ناظم حکمت، نزار قبانی و... را که در فروش نسخه‌ی کاغذی بسیار موفق بوده‌اند می‌خواند و یک پیانو کلام او را همراهی می‌کند. یک خط پیانو که مسلط نواخته شده است و  احساسات آن عاشقانه‌ها را دوچندان می‌کند.

پیانو نواختن هوشیار خیام ترکیبی از قطعات از پیش ساخته شده و بداهه نوازی است. احمد پوری هم که اتفاقا صدای شعرخوانی‌اش کمتر شنیده شده است شعرها را صحیح و عاشقانه می‌خواند.

نواخته‌های هوشیار خیام سعی می‌کنند میان عبارات حرکت کنند و تلاش دارند تا در هر قطعه چشم‌اندازی ملهم از شعر را توصیف کنند. در همین حد همه‌چیز خوب است اما آیا نام هوشیار خیام به عنوان یک آهنگساز-نوازنده روی جلد چنین آلبومی توقع بیشتری ایجاد نمی‌کند؟

نواخته‌های خیام در این آلبوم یک‌دست نیستند و هر قطعه ساز خودش را می‌زند در مقابل سبک ترجمه‌های احمد پوری یکسان است و حال و هوای عاشقانه‌ها بسیار نزدیک به هم‌اند. قطعات خیام گاه به لحاظ فرم و ساختار خیلی آزاد و رها هستند در حالی که شعرها به این اندازه رها از قید و بند ساختار نیستند و تعدادی‌شان در فرهنگ خودشان کلاسیک شده‌اند.

و مهم‌تر این که مترجم در واقع شاعری است که ایده‌ی شاعری دیگر را در زبانی دیگر بازسازی می‌کند. به‌خاطر وابستگی شعر به زبان، اغلب بخش عمده‌ای از شعر در ترجمه از دست می‌رود. از سوی دیگر ساختن موسیقی برای کتاب صوتی هم ساختن نغمه‌هایی برمبنای عباراتی از دیگری است؛ آهنگسازی برای کلماتی از زبان کسی که صاحب اصلی آنها نیست. اصالت اثر هنری در چنین پروژه‌ای از اساس قابل بحث است. اصالتی که در «زمین» چندان به چشم نمی‌آید و پیانو تنها گوش به راوی دست‌دوم نسخه‌ی اصلی سپرده است.

زمین موسیقی امروز تهران شعر احمد پوری امیر بهاری هوشیار خیام

برای خرید و دانلود آلبوم زمین (منتخب شعر معاصر جهان) به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

«زمین» یک دونوازی است؛ دوئت برای پیانو و خوانش شعر، هوشیار خیام و احمد پوری. و نتیجه‌اش شش قطعه‌ی موسیقی است و راهی دیگر برای همنشینی خوانش و موسیقی. نام موسیقایی قطعه‌ها، پرلودیوم، سرناد، آریوزو و ... هم به تمثیل همین را می‌گوید. حتا اگر ندانیم که روش ساخته شدن این آثار، اجرای همزمان بوده است، سرشت دونوازانه‌ی این خوانش خود را نخست در نسبت حضور صدای گوینده و صدای پیانو می‌یابد؛ در سکوت‌ها و مکث‌ها. آنجا که شاعر خاموشی اختیار می‌کند تا جایی به حضور همنوازش بدهد. و چه هوشمندانه و با ظرافت چنین می‌کند. می‌شنود. می‌اندیشد و در لحظه تصمیم می‌گیرد و ناگهان بافت ساخته شده از صدای پیانو/انسان دگرگون می‌شود.
پس از آن در پیوند میان جنس صدای هر دو واسطه؛ انسان و پیانو. اینها پیوند می‌خورند. هر یکی با دگرگونی دیگری اندکی دگرگون می‌شود. در «زمین» واژه‌های شعر افزون بر حاملان بار معنا، عناصر موسیقی‌ است. رنگ صوت می‌پذیرد. دینامیک می‌پذیرد. سرعت ادایشان اهمیت موسیقایی می‌یابد. پس پیوند به یُمن همزمانی و دونوازانه بودن، یک مرحله از تنها بازتاباندن رنگ احساسی معنای شعر پیش‌تر رفته؛ کلام را تا حد ممکن، تا آنجا که سختی بار معنا و ریختِ آوایی واژگان می‌گذارد، به بازتاب شرایط لحظه‌ی موسیقایی واداشته است.

این بدان معنی نیست که موسیقی یکسره فارغ از پیش‌ساختگی نسبت به شعر، خالی از تاثیر شعر (از هر گونه)، بوده باشد. چه کسی می‌تواند زمین را بشنود و چند نت مواج و زلال آغازین سرناد را برکنده از «بندر آبی چشمانت» بیابد؟ چه‌سان ممکن است ابتدای «کُن بریو»، صدای خشن و پرهیجان شاعر با دینامیک فزاینده، عبارت «باد اسب است» و صدای برخلاف قطعات پیشین کوبنده‌ی پیانو، بی پیوند با یکدیگر شنیده شود؟ حتا اگر از سر اینها بتوان به ناشنوایی گذشت، هنگامی که در فانتازیا، فرم تم متاثر از تقارن شعر، «خُرد گل سرخ/سرخ گل خرد»، در یک لحظه‌ی متراکم موسیقایی ناگهان وارونه می‌شود، چه می‌توان کرد؟ با این همه چه می‌توان کرد جز اطلاق نام دوئت به نتیجه‌ی کار؟ و یک دوئت چیست جز این که دو خط صوتی چنان پیوند بخورند که بی‌یکدیگر، مستقل، چیز دیگری باشند؟ آروین صداقت کیش زمین هوشیار خیام احمد پوری

برای خرید و دانلود آلبوم آلبوم زمین (منتخب شعر معاصر جهان) به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.