نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: ناصر ایزدی


Ta To Ba Mani 1

وکیل مدافع شیطان: در ستایش موسیقی پاپ

نویسنده: علیرضا جعفریان

بیایید رسمیّتِ حاکم بر نقدنویسی را کنار بگذاریم و دست به مقایسه‌ای کودکانه بزنیم. از آن مقایسه‌ها که، اگر از ظاهرِ غیرآکادمیک‌شان نترسیم، نتیجه‌‌شان را یا بدیهی می‌دانیم یا آن‌قدر پیچیده که قیاس را غیرممکن می‌کند: مقایسه‌ی "تا تو با منی"، که اولین قطعه از آلبوم «تا تو با منی» است، با مثلاً قطعه‌ی «شوخیه مگه» از حمید هیراد.

در یک طرف، با اثری مواجه‌ایم که احتمالاً تعدادِ مخاطبانش فاصله‌ی زیادی با تعداد اجراکنندگانش ندارد و، در طرف دیگر، با اثری که، تنها در یکی از رسانه‌های پخشِ موسیقی، بیش از ۱۵ میلیون بار دانلود شده است. آن طرف، اجرای قطعه حاصلِ همکاری یک گروه بیست‌وچندنفره بوده است و این طرف احتمالاً حاصل همکاری یک کامپیوتر و یک تنظیم‌کننده. این از آن‌ پاپ‌هایی‌ست که تقریباً همه سخیف می‌دانندش، اما تقریباً همه گوش می‌دهند و آن از همان موسیقی‌هایی‌ که تقریباً همه فاخر می‌دانندش، اما کسی گوش نمی‌دهد.

به نظر می‌رسد، «مخاطب» داراییِ اصلیِ «شوخیه مگه» و پیچیدگی و دشواری، چه در اجرا و چه در سبک و نوع موسیقی، ارزش کلیدیِ «تا تو با منی» باشد. اما، اگر نگاه‌مان صرفاً به متنِ موسیقایی معطوف شود، واقعاً ساختِ «تا تو با منی» دشوارتر و پیچیده‌تر است؟
«تا تو با منی» در دسته‌ای از موسیقی کلاسیک ایرانی می‌گنجد که قاعده‌ی کلیِ آن ساده‌سازی و محدود‌سازی (در مد، فرم، ریتم و غیره) است؛ دسته‌ای که از هایده تا علیرضا افتخاری و حجّت اشرف‌زاده را می‌توان در طبقات مختلفش گنجاند. «تا تو با منی» مرتبه‌ی رفیعی در میان طبقات این دسته نمی‌تواند داشته باشد: ملودیِ اصلی نخ‌نماست و شبیه‌اش را پیش‌تر شنیده‌ایم (تصنیف «فِراق» از گروه کامکارها)؛ کیفیت اجرای ارکستر، خاصه جایی که ساز ایرانی به آن اضافه می‌شود، مطلوب نیست و حدِ خلاقیت و آفرینش‌گری در آهنگسازی کمینه است.
آن طرف، طبق اطلاعات شخصی نگارنده، «شوخیه مگه» از میان حدود صد قطعه‌ی حمید هیراد برای پخش و نشر گزیده شده است. توفیق ۱۵ میلیونیِ یک اثر، در بازاری که روزانه ده‌ها قطعه در آن منتشر می‌شود، نه اتفاقی‌ست و نه صرفاً وابسته به پشتوانه‌های مالی و حواشی غیرموسیقایی: متن موسیقی قطعاً نقشی حیاتی دارد.

ساخت قطعه‌ای شبیه به «تا تو با منی» با آموزش، و حتی به زعم من با آموزش به کامپیوتر، می‌تواند ممکن شود. اما خلق چیزی شبیه به «شوخیه مگه» پیچیده‌تر از آن است که مبتنی بر آموزش باشد.

برای خرید و دانلود آلبوم تا تو با منی به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز نویسنده: 1
16 اسفند 1399
Negahe Asemani 1

عصر سانتی‌مانتال‌ها

نویسنده: کامیار صلواتی

باید برنامه‌ای که به عنوان الگوی رایج موسیقی دستگاهی می‌شناسیم را فراموش کنیم. دیگر غلبه با توالی «پیش‌درآمد، سازوآواز، تصنیف، رنگ» نیست. این توالی اکنون تقریباً به تمامی جای خود را به الگوهای جدیدی داده است و کارایی‌اش را برای فهم آثار جدید موسیقی کلاسیک ایرانی از دست داده است.

این الگوهای جدید را دو قطب متفاوت به کار می‌گیرند: یکی آنانی که با دغدغه‌های هنرمندانه‌تر قصد رهایی از آن را دارند، حتّا گروه به اصطلاح مکتبی‌تر موسیقی‌دانان موسیقی دستگاهی، و دیگر آنانی که نگران بازارند و طمأنینه‌ی آن توالی کلاسیک برای‌شان خطر از دست دادن مخاطبان را به همراه دارد. «نگاه آسمانی» اثری است نزدیک به قطب دوم، قطبی که به نظر می‌رسد ژانری جدید را در صحنه‌ی موسیقی ایران تثبیت کرده است و اکنون می‌شود با نگاهی کل‌نگرتر، ویژگی‌هایی تیپیکال را برای آن برشمرد.

شاید ریشه‌ی شکل‌گیری این ژانر را بتوان در بعضی آثار دهه‌ی هفتاد –به‌خصوص آن‌هایی که با صدای علیرضا افتخاری اجرا می‌شدند- شناسایی کرد. اکنون، می‌توان ویژگی‌های این ژانر را به تسامح چنین دانست: غلبه‌ی سنگین تصنیف (ترانه) بر سایر گونه‌های اجرایی، حذف گونه‌هایی چون پیش‌درآمد، چهارمضراب و رنگ، غلظت بسیار پایین سازوآوازها (معمولاً در حد یک یا نهایتاً دو سازوآواز)، علاقه‌ به استفاده از نوعی «ارکستر گلهایی» سبک، تمایل زیاد به فواصل تامپره، تمایل زیاد به استفاده از آوازها و دستگاه‌هایی چون دشتی، اصفهان و ماهور، ساده‌سازی پیچیدگی‌های موسیقی ایرانی، اقبال به ریتم‌های ساده اما نسبتاً پرتحرک، ساختار فرمال ساده‌هضم قطعات، و گرایش به احساس‌گرایی شدید در همه‌ی وجوه. مجموعه‌ی این عوامل، به شکل‌گیری نوعی موسیقی به شدت سانتی‌مانتال انجامیده است که در حال تعمیم یافتن به موسیقی‌دانان و آوازخوانانی است که سابقاً خود را از این جریان‌ها دور می‌دیدند. این ژانر نوظهور تکیه‌گاهی در موسیقی رادیویی دارد، اما بازتفسیرش از آن دوره نابارورانه است.  برای درک این میزان از سانتی‌مانتالیسم –احساس‌گرایی سطحی و توخالی- کافی‌ست به ترانه‌ی «نگاه آسمانی» گوش کنیم.

با وجود همه‌ی این‌ها، «نگاه آسمانی» و آثار مشابه آن را باید بسیار جدی گرفت. این اهمیت نه به دلیل ویژگی‌های هنری‌شان، که زاییده‌ی گسترش معنادارشان در سال‌های اخیر است. باید همتی کرد و پرسید و پژوهید که کدام مناسبات و نیازهای جامعه‌شناختی، اقتصادی، سیاسی، هنری و فرهنگی به این فراگیری انجامیده است.

برای خرید و دانلود آلبوم نگاه آسمانی به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 0.7
20 مرداد 1398
بالا