تگ: نغمه ساز آواز

آلبوم «هنوز پاییز است» را هم می‌شود کاری کاملا گروهی به شمار آورد هم کاری از یک تکنواز برجسته و گروه. بستگی به زاویه‌ی دید دارد، این که مرجع تشخیص چه باشد. اگر تنها به فهرست قطعات نگاه کنیم نگاه اول غالب می‌شود. زیرا قطعاتی را می‌بینیم که نام هر چهار نفر زیرش نوشته یا در فارسی عنوان «بداهه گروهی» برایشان انتخاب شده است و نیز به نوبت قطعاتی از هر کدام از نوازندگان. از این منظر همه کم و بیش در بازی شرکت دارند. میدان متعادل است و کسی بر کسی رجحانی چشمگیر ندارد.

یک بار شنیدن قطعات کافی است تا بازنگری کلی در نظر اول را اجتناب‌ناپذیر کند و نگاه دوم نیز به میان بیاید. شگفت‌انگیز این که تصحیح را شنیدن همان قطعات نخستی ایجاب می‌کند که نام «گروهی» برخود دارد. این همنوازی‌های بداهه همچون قطعه‌هایی برای یک ساز تک و همراهی گروهی کوچک است. شخصیت موسیقایی کلهر و سازش چنان چیره می‌شود و لحظات را آکنده از خود می‌کند که همان «بداهه‌های گروهی» در قامت شبه‌کنسرتوهایی با همراهی محجوبانه‌ی گروه شنیده می‌شود. درنتیجه عنوان فرعی آلبوم، «کیهان کلهر و رامبرانت تریو» فارغ از ترجیحات انتشار در ایران از این زاویه نیز توجیه‌پذیر می‌نماید. در این قطعه‌ها می‌توان دید کیهان کلهر صاحب کارگانی از جمله‌ها و حالت‌ها شده است که در نقش آغازه‌های بداهه‌پردازی‌اش عمل می‌کند. رد آنها را می‌توان از «غزل»ها تا امروز گرفت. او با بعضی رویدادهای ظاهرا یکتا در تاریخچه‌ی کارش، همچون «اثر» (حداقل به مفهوم اسکلت یا نقشه‌ی راهنمای کلی یا گنجینه‌ای از مواد و مصالح قابل گسترش) برخورد می‌کند.

قطعه‌هایی با تعلق به نام یکی از نوازندگان مشخص شده از این نظر بیشتر جانب میانه را می‌گیرند. سلیقه‌ی نزدیک به مینیمالیسم رامبرانت فرایش، تونی اورواتر و ایجازش، در قطعه پدیدار می‌شود و نقش‌های متفاوتی به هر یک از سازها می‌دهد. گرچه حتا در این نمونه‌ها نیز جاهایی (معمولا آنجا که خود سازنده درها را موقتا به روی آزادی بداهه گشوده است)، ساز کلهر است که بر صدر می‌نشیند، درست مانند پیش آمدن ناگهانی کمانچه در اواسط «کوتاه‌ترین داستان بلند»ِ رامبرانت فرایش و دوباره مخفی شدنش.

برای خرید و دانلود آلبوم هنوز پاییز است به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

سروبالایِ سهی، همان‌طور که امیر شریفی در توضیحاتِ مبسوطش در آلبوم متذکر شده، اجرای یک مجلسِ موسیقی ایرانی است، در یکی از خلوت‌ترین و البته متداول‌ترین نمودهایش (ساز و آواز و تنبک) و نیز با پافشاری بر ارائه‌ی تمام بخش‌های متفاوت مجلس؛ از پیشرو (جایگزینِ پیش‌درآمد) تا تصنیف و رِنگ. این گونه پافشاری از ویژگی‌های شریفی است. نگاهی به آثاری که مستقل یا غیرمستقل ارائه کرده کافی است تا بدانیم او از جمله موسیقی‌دانانی است که هویتِ هنری‌شان را با توسل و یادآوریِ تبار و تاریخ می‌جویند. از پایان‌نامه‌اش در بازنوازی آثار میرزاحسینقلی و همکاری در گروهِ بازسازیِ شیدا تا چهارسو، برافشان، حُزان و تصانیف عارف قزوینی، او دنباله‌رویِ ایده‌هایی است که تاریخ یا تاریخ‌گرایانْ پیشِ رویَش گذاشته‌اند. خصائصی هم که کارش را، به‌ویژه در نوازندگی، با دوره‌های موردعلاقه‌اش متفاوت می‌کند از سرمشق‌های نزدیک‌تر متأثراند: مانند ایجاد تضادهای ناگهانی در شدت‌وری، عبارت‌هایی همیشه ضعیف‌شونده (دکرشندو)، ریزهای همیشه قوی‌شونده (کرشندو)، ایجاد واریاسیون تنها از طریق تقارن‌های ریتمیک. تا این‌جا ظاهراً همه‌چیز آماده است تا در این اثر نسخه‌ی دیگری از همین ایده‌های آشنا را بشنویم.

اما این تنها تا جایی است که به شریفی وابسته است. سروبالایِ سهی احتمالاً اولین اثری است که آواز محمداسماعیل قنبری را منعکس کرده است؛ آوازی اثرگذار، ردیف‌شناسانه و گزیده‌کارانه که این‌همه را در خلوتی و سادگی، با ظاهری شبیه به آواز دراویش، به‌طرز ویژه‌ای گرد آورده است. بنابراین، مجلسِ موسیقیِ ارائه‌شده، که خود حاصلِ مجالسی است که شریفی از آنها تحتِ عنوانِ «تمرینات و همنشینی‌های پُردامنه» یاد کرده، حاصل ترکیب دو خواست موسیقاییِ متفاوت است: یک‌سو شریفی و انبوه کوشش‌هایش، هرچند ناموفق، برای هرچه پیچیده‌تر کردنِ موسیقی؛ و سوی دیگر قنبری‌، که پیچیدگی‌ها را به سود تأثیر و ایجاز کنار نهاده است. تفاوتِ این دو افقْ حاصلِ ترکیب‌یافته را از انسجام و یک‌دستی و روانی دور کرده است. تار در تکلفِ جملات و تغیرات ناگهانیِ شدت‌وری‌ها گاه آن‌قدر اصرار می‌ورزد که گویی در تمام آن «همنشینی‌های پُردامنه در پاییز و زمستان 94» به این آوازِ خاص گوش نمی‌کرده است.

اینجا است که به‌نظر می‌رسد جای یک درنگ خالی است: از گذشته تا هنوز، نه ایده‌ها، که پیاده‌سازی و عملی‌کردن‌شان است که هنرمندی را آیینگی می‌کند.

برای خرید و دانلود آلبوم سرو بالای سهی به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.