تگ: نگین زمردی

کافی است به محافلِ موسیقی و شبکه‌های اجتماعی نگاهی کنید تا حال و هوای این اجراها را با گوشت و خون‌تان حس کنید: همه‌جا نوازندگانی نه‌چندان ماهر هستند که تحت‌تأثیر عوامل مختلف سودایِ آفرینش دارند. انگار که روزانه از شمار نوازندگان کاسته و بر آهنگ‌سازان افزوده می‌شود. اما مگر نه آن‌که این‌همه «آهنگِ» ساخته‌شده، نوازنده‌ای می‌خواهد برای خوب نواختن؟

نوازنده‌ی شب سوم «رامین بهنا» بدون ارائه‌ی لیست قطعات پشت پیانو نشست و استانداردهای اجرا را تا آن‌جا که در توان داشت، پایین آورد. در نگه‌داشتن تمپو و همین‌طور در اجرای فیگورهای ساده‌ی ریتمیک مشکل داشت. دینامیک را در قوت و ضعفی نسبی خلاصه کرد و تعداد زیادی کلید را به اشتباه فشرد. بین قطعات نامشان را می‌گفت و توضیح می‌داد که مثلاً دو قطعه را در امتداد هم نواخته است (این خودش جای تعجب دارد، قطعات آن‌قدر بی‌شخصیت بودند که تمیزشان از راه ملودی و آن‌هم به سختی امکان‌پذیر بود). این اجرا، در انتها از کف‌زدنی بهره‌مند شد، که شایسته‌اش نبود.

شب چهارم «نگین زمردی» قطعاتی ساخته‌ي خودش را برای مخاطبان  نواخت. در بخش اول اجرا، او نام بداهه‌های خود را اعلام می‌کرد سپس کمپوزیسیونی پر از اشاره به چهارگاه و مملو از دوم افزوده می‌نواخت. در بخش دوم، از «پرنیان خلف رضایی» دعوت کرد تا همراه او موسیقیِ تئاتر جاناتان مرغ دریایی و ماهی سیاه کوچولو -که هنوز روی صحنه نرفته‌- را برای پیانوی چهاردستی اجرا کند. موسیقی‌ای که شاید در ایده‌ی خود موفق بود، اما مشکلات اجرایی متعدد، همچون عدم هماهنگی کافی دو نوازنده، از کیفیت اجرا می‌کاست و  علاوه بر آن، سلیقه‌ی زمردی در انتخاب فواصل «بداهه»هایش را بار دیگر بر مخاطب تحمیل می‌کرد.

چرا شب‌های پیانو به عرصه‌ی ارائه‌ی آهنگ‌سازی و بداهه‌نوازی هنرمندان بدل شده است؟ مگر شایسته نیست که در این شب‌ها حداقل یک قطعه‌ی کمتر‌تکنیکی و آسان از رپرتوار حقیقی پیانو شنیده شود؟ بعضی از این اجراها حتا از جهت نوازندگی هم کیفیت مطلوبی ندارند. کاش نوازندگان به‌خاطر داشته باشند که هر آفرینشِ خوب برای دیده‌شدن نیاز به بازآفرینیِ شایسته هم دارد.

آهنگسازی که تا پیش از «درون کوچ» با آلبوم‌های مستقل و نیمه‌مستقل «رویای گریز»، «مسیر نگاهت» و «حباب و سراب» کار خویش را با پیانو، آنسامبل یا بداهه‌هایی به همراه سازهای ایرانی به نمایش درآورده بود، اکنون با آلبوم جدیدش جنبه‌هایی تازه از خود را می‌نمایاند و طبع‌آزمایی‌اش در حوزه‌ی موسیقی ارکستری را پیش چشم و گوش ما گذاشته است.

آلبوم تازه با 9 قطعه‌اش هنوز نام‌گذاری و منطق خیالی کارهای قبلی نگین زمردی را با خود دارد. اما از جهت صراحت بیان متفاوت از آنهاست. بیان کلی موسیقی چه از بابت روابط تماتیک چه از بابت ساختار فرمیِ سرتاسری مخصوصا در بخش‌های آغازین بسیار پوشیده و سربسته است. سر به تو دارد و به راحتی حرکت و شاکله‌ی خویش را فاش نمی‌کند. و گاهی تا سرحد بلاتکلیفی و سکون تمام‌عیار پیش می‌رود. گسترش از موزاییک‌هایی پدید آمده که طرحی بزرگ‌تر را در بازه‌ی زمان شکل می‌دهند اما چیدمانشان اجازه نمی‌دهد ریخت‌شناسی آن طرح به‌راحتی دیده شود. آن را به عمد یا از سر سهو پنهان می‌کنند.

این خصلت را بیش از هر جای دیگر در «فوران»، «فراز» و «فرود» می‌یابیم -که در این دو تای آخری آهنگساز به نوعی بیان آتونال آزاد هم نزدیک است- گرچه این وضعیت کم‌وبیش تا پایان «فنا» پابرجا می‌ماند. از آن پس، در «فراسو» وضعیت کم‌کم دگرگونی‌هایی می‌پذیرد. و با گذر از آن به شکلی فزاینده رو به سوی بیرون می‌کند. دست کم اینجا ریتم و ملودی همپوشانی و پیوستگی‌هایی پیدا می‌کند و یادآور همان ترفندی می‌شود که پیش از این هم «رویای گریز» از آهنگساز دیده بودیم. دوپارگی و تضاد که پیش‌تر بیان گرفته‌ی نیمی از قطعه‌های آن مجموعه («گریز» و «گذر») را دربرابر نیم دیگر («گمان» و «گشایش») سازمان می‌داد اینجا هم از طریق عناصری تقریبا مشابه (ساختارهای ملودیک آشنا که مهر موسیقی ایرانی بر خود دارند، عبارت‌بندی بریده بریده و الگوهای ریتمیک هم‌ریخت) سیر قطعه‌ها را سامان می‌دهد و تضاد اصلی میان دو گروه اصلی‌شان برپا می‌کند تا دست‌کم اگر هر کدام از آن تابلوها به تنهایی طرح خود را به شنونده لو نمی‌دهند، سراسر مجموعه خط سیری نسبتا مشخص از دوپارگی را به نمایش بگذارد.

درون کوچ ارکسترال آروین صداقت کیش هرمس کلاسیکال نگین زمردی

برای خرید و دانلود آلبوم درون کوچ به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

در شب پیانوی آهنگسازان معاصر ایرانی سه نوازنده آثاری از نُه آهنگساز را اجرا کردند. آثار اجراشده که بازه‌ی زمانی 65 ساله‌ (از توکاتای فرهت که در 1331 ساخته شده تا قطعات امروزی) را می‌پوشاندند، شامل بخشی از تاریخ آهنگسازی برای پیانو در ایران بود. شنیدن نام‌ پیشکسوتان نام‌آور مثل امانوئل ملیک اصلانیان، فوزیه مجد، هرمز فرهت و محمد سعید شریفیان تا نسل‌های بعدی مثل آزاد حکیم رابط، امیرمهیار تفرشی‌پور، محمدرضا تفضلی، امین هنرمند و نگین زمردی برنامه‌ی اجرا را رنگارنگ می‌کرد.

رپرتواری که نینا برزگر، کارن سلاجقه و یزدان یکرنگیان برای شب اجرا برگزیده بودند شناخته‌شده، به لحاظ تنوع غنی و هم‌زمان دشوار بود. دشوار ازاین‌جهت که نوازندگان باید با سلیقه‌ی آهنگسازان مختلفی دست‌وپنجه نرم می‌کردند و در همان حال برای پدیدآوردن یک اجرای  شایان توجه، بر شناخت شنونده‌ی احتمالی از قطعات غلبه می‌کردند، زیرا از هشت قطعه از ده قطعه‌ی رپرتوار اجرا و ضبط شناخته‌شده وجود دارد. این کار در هر اجرا حتا از چیره‌شدن بر پیچیدگی‌های فنی نیز سخت‌تر است. پرسش هر اجرای این‌چنینی این است؛ چگونه می‌توان قطعه‌ای معروف مثل «پروانه» را اجرا کرد و از زیر سایه‌ی اجراهای قبلی‌اش بیرون آمد؟

پاسخ در این کنسرت چندان راضی‌کننده نبود. نه این‌که نوازندگان خواسته یا ناخواسته تفسیر دیگران را اجرا کرده باشند، اتفاقاً اجراهایشان به‌اندازه‌ی کافی با اجراهای قبلی فرق داشت اما تقریباً در نیمی از رپرتوار فرقشان طوری نبود که بشود آن را یک تفسیر خلاقانه‌ی تازه دانست. در اجرای سلاجقه از قطعات فرهت و مجد و همین‌طور یکرنگیان از قطعات اصلانیان (به‌ویژه پروانه) پیش از هر چیز عمق آکوستیکی کم، خاطر را می‌آزرد و سپس کندی اغراق‌آمیز و تا حدودی هم سرعت تکلم که به نحو بارز دگرگون شده بود. درنتیجه قطعه‌ها اول از لحاظ ریتمیک (مخصوصاً اجراهای سلاجقه) و بعد هم تا حدودی مفصل‌بندی تغییر شکل کلی پیدا می‌کردند. بااین‌حال هر دو نوازنده به ترتیب در اجرای قطعه‌های هنرمند و تفرشی‌پور به کمک صدادهی و بازه‌ی دینامیکی سازگارتر، موفق‌تر ظاهر شدند.

نینا برزگر اما نسبتاً موفق‌تر بود. مجموع عوامل اجرا در کار او متناسب‌تر به گوش می‌رسید با یک غایب روان‌شناختی مهم؛ جسارت نوازندگی، که می‌توانست بیشتر شود.

آروین صداقت کیش کنسرت شب پیانوی آهنگسازان معاصر ایرانی سالن رودکی محمدرضا تفضلی نگین زمردی آزاد حکیم رابط امانوئل ملیک اصلانیان نینا برزگر یزدان یکرنگیان فوزیه مجد کارن سلاجقه سعید شریفیان هرمز فرهت امین هنرمند امیر مهیریار تفرشی پور

چه می‌شود آن هنگام که دو یا چند موسیقیدان که کفه‌ی ترازوی سابقه‌شان به سود آهنگسازی می‌چربد تصمیم می‌گیرند در مجموعه‌ای همنشین شوند و بداهه بنوازند؟ حاصل در نهایت چه خواهد شد؟ پله‌ی اولِ پاسخ احتمالا بسیار ساده است. ایده‌های آهنگسازانه‌شان یا حتا ایده‌های از آهنگ‌های ساخته‌شده‌شان در سرتاسر آن آفریده‌های بداهه پخش می‌شود. در حباب و سراب چنین شده است.

پررنگ‌تر از همه جا در آن قطعات که شوان توکل همراه می‌نوازد، در «سراب سرخ»، در «سراب صبور»، و غالب می‌شود. همه‌ی گرایش‌های پیشین، سلیقه‌های ملودیک در تکنوازی و همنوازی و از آنها مهم‌تر توجه وافر به امکانات رنگ‌آمیزی با کمانچه، همه و همه پدیدار می‌شوند و سطح کار را از آن خود می‌کنند. این اما مختص کمانچه و سلیقه‌ی شناخته‌شده‌ی آهنگسازش نیست، در بقیه هم هست (مثلا حباب سرگردان/حمید مرادیان و رقیق‌تر سراب آخر/رامین روشندل) اگر بنا بر سابقه بتوان ردپایش را بازجست.

نقش پیانو در این میان از باقی شایان توجه‌تر است؛ نقش همراه صبور. در آن بداهه‌های آمیخته به آهنگسازی، پیانوی نگین زمردی بیش از هر چیز بستری می‌شود برای دیده‌شدن آن ساز دیگر. همزمانِ یاری، بردبارانه به انتظار می‌نشیند تا آنگاه که بتواند، یا نوبتی بیابد برای گفتن. این بداهه‌ی همراهی است و فضیلت بستر سخن دیگران شدن.

پله‌ی دوم اما پرده از امری کم‌تر بدیهی و درعین‌حال عمومی برمی‌دارد. گذشته از تاریخچه‌ی آهنگسازانه که هر کس با خود به حباب و سراب آورده یا آنجا که به عمد کسی از سابقه‌ای چشم‌ پوشیده، تعلیق میان از پیش ساختن و در لحظه بودن همه جا را آکنده است¹. قطعه‌ها، حباب‌ها و سراب‌ها، همه ته رنگی از آهنگسازی دارند. به این چشم اگر بنگریم ساختارشان تلاشی اولیه می‌نماید برای سازماندهی لحظات فرّار کوتاه مملو از درخشش و زیبایی، که گسترش نمی‌یابد، که در سادگی خود دائمی می‌شود. گریزی نیست. سرشت دوگانه چنین پیامدی دارد. آثار برآمده از آن بر مرز بداهه و غیربداهه می‌ایستد. آفرینندگان حتا در لحظه هم اندکی آهنگسازانه می‌نگرند، و تنها اندکی چون لحظه مجالِ درنگ بیشتری نمی‌دهد.

1- این روزها در جاهای دیگری نیز سکه‌ی رایج است و همه جا تقریبا همین بار و بر می‌دهد.

برای خرید و دانلود آلبوم حباب و سراب به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.