جام جهانی ۲۰۱۸ با یک اتفاق جالب به پایان رسید: سه زن و یک مرد داخل زمین پریدند و چند لحظهای بازی فینال را متوقف کردند. در آن لحظه مخاطبان فوتبال تصور کردند چند طرفدار بیعقل ستارههای فوتبال فرانسه و کرواسی به زمین راه پیدا کردهاند؛ اما اینگونه نبود. آنها اعضای گروه پانک-راک Pussy Riot بودند که چند سال پیش به دلیل خواندن ترانهای علیه پوتین دو سال زندانی شده بودند. آنها با پریدن به وسط زمین بازی، درحالیکه لباسهای پلیس مسکو را بر تن داشتند، از نظر خودشان یک پرفرمنسِ اعتراضی با نام «پلیس وارد بازی میشود» را برگزار کردند. بعد از فینال هم مسئولیت اغتشاش پیشآمده را برعهده گرفتند و گفتند ما مخالف پوتینِ دیکتاتور هستیم و خواستار فضای سالم سیاسی.
گروه Pussy Riot در سال ۲۰۱۲ در یک کلیسا به طور ناگهانی روی محراب رفت و ترانهای خواند که چنین جملهای در آن تکرار میشد: «مریم مقدس! شر پوتین را از سر این مردم کم کن». کشیش آن کلیسا این کار را توهین به مقدسات دانست و در نهایت هم آن سه عضو گروه محکوم به دو سال زندان شدند. در پایان سال ۲۰۱۲ داگلاس وُلک، منتقد مجلهی تایم از این ترانه به عنوان یکی از ۱۰ ترانهی برتر سال یاد کرد و نوشت: «شما یک گروه پانک-راک، که اعضای آن به خاطر اعتراض سیاسی محکومیت دو سال حبس میگیرند را چه مینامید؟! سرکش! بله دقیقاً. این گروه فمینیست روسی موفق شدند رئیسجمهور روسیه ولادیمیر پوتین را عصبانی کنند. آنها به جرم ایجاد اغتشاش محکوم شدند و درحالحاضر هم در زندان به سر میبرند. این محکومیت «تمسخر حقوق بشر» است و همچنین به این معناست که این گروه نسبت به گروههای پانک دیگر، اثر عمیقتری از سیاستهای واقعی جهان گرفته است».
دو سال زندان برای هنرمندان جوانی که فریاد زدند: «پوتین دیکتاتور است». خبر دستگیری و محکومیت این گروه جوان نظر تمام رسانههای بزرگ و کوچک جهان را به خود جلب کرد و حتی ترانهی آنها را هم به جدول پرفروشها برد. آنها توسط پل مککارتنی، مدونا، بییورک و... مورد حمایت قرار گرفتند، ولی زمانی که مدونا و بییورک پیشنهاد همکاری و اجرای زندهی مشترک دادند، Pussy Riot این پیشنهاد را رد کرد. سه تن از اعضای گروه در گفتگو با رادیوی اروپای آزاد دراینباره گفته بودند که ما فقط اجراهای غیرقانونی انجام میدهیم و نمیتوانیم با اجرا در کنار مدونا و بییورک بخشی از نظام سرمایهداری باشیم (نقل به محتوا).
حدود ۳ سال بعد از آزادی، آنها در مهمترین رویداد فرهنگی-ورزشی که در روسیه برگزار میشد، آنهم در مهمترین روز این رویداد، همچون بازیگران آماتور تئاترهای چریکی طی یک سناریوی ازپیشتعیینشده، به میدان فینال جامجهانی پریدند و احتمالاً جریمهی بزرگ دیگری را هم به جان خریدند.
گروه Pussy Riot برای تولید موزیک-ویدئو از غافلگیریهای سبک خودش استفاده میکند و با حضور کوتاه در فضاهای عمومی (ایستگاههای مترو، میادین شهری، ایستگاههای قطار و...) به طور غیرمنتظره موسیقی اجرا میکند و از آن تصویر میگیرد. هرچند شهرت این گروه و پناهنده شدن دو تن از اعضای سابقاش به سوئد باعث شد تا حدودی تصویر اعتراضی آنها مورد تردید قرار بگیرد، اما نمیتوان تأثیر اجتماعی آنها را نادیده گرفت. البته حلقهی اصلی گروه همچنان در روسیه فعال است.
یکی از مهمترین نقدهایی که به پرفُرمنسهای اعتراضی مثل گوئریلا (Guerrilla)، تئاترهای چریکی، هپنینگها و... وارد است، مربوط به محل اجرای آنها میشود: اینکه هنرمند-معترض در مکانهای عمومی کشوری دموکراتیک این کارها را انجام بدهد، عملاً کار خاصی انجام نداده است. این شکل از ارائهی هنرهای خیابانی که علیه سیستم قدرت حاکم میشورد و میشوراند، در کشورهای دیکتاتوری معنا میدهد و هنرمندانی ازیندست عموماً بهای سنگینی هم بابت آن میپردازند. بههمینخاطر حرکت Pussy Riot در جامجهانی ۲۰۱۸، در کشوری که پوتین رئیسجمهورش است، کنشِ اجتماعیِ ارزشمندی است. بهای اعتراض در جوامع توتالیتر سنگین است و البته تأثیرش هم فزاینده است.
گروه Pussy Riot یک نمونهی جالب، جسور و انقلابی از هنر اعتراضی در روزگار ماست؛ روزگاری که گویی قهرماناناش در گور خفته اند.
پویتن امیر بهاری pussy riot جام جهانی فینال روسیه متن و حاشیه