نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: کنسرتوها


Piano Concerto Guitar Concerto 1

بشارت آینده

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

کنسرتو پیانوی لوریس چکناوریان علاوه بر این که خود جداگانه قطعه‌ای است، اکنون که از خلال یک تاریخ از سر گذشته به آن می‌نگریم به دو معنی خصلتی آینده‌نگرانه دارد. در روزگار ساخته شدن در حکم پیش‌بینیِ آهنگسازِ به بلوغ هنری رسیده، بوده است. به معنای نخست، علایمی در این کنسرتو هست که چکناوریان اغلب زندگی هنری آهنگسازی‌اش آنها را به همراه داشته است. مهم‌ترین این نشانه‌ها ارتباط لوریس جوان با موسیقی دستگاهی ایران را در یکی از ایرانی‌ترین آثار گذشته‌اش یعنی همین کنسرتو می‌توان شنید. تم‌ها و ملودی‌ها –مخصوصا از آنِ پیانو- اینجا از بسیاری از آثار قدیمی یا میانه‌ی او صریح‌تر و روشن‌تر شخصیت ایرانی‌شان را آشکار می‌کنند و دستگاه چهارگاه،  یکی از ملازمان آینده‌ی او (رد پای آن تا رستم و سهراب و کوروش کبیر و دیگر آثار بعدی گسترده است)، حضوری پررنگ و پردامنه دارد شاهدش قطعه‌ی کوتاه کاملا شناخته‌شده که درموومان اول پیانوی تک می‌نوازد و آن را بعدا هم در آثارش بازمی‌یابیم.

اما به معنای دوم، تم‌ها و حالت‌هایی در این کنسرتو هست که در آینده‌ی آهنگساز به شکل‌های مختلف  شنیده‌ایم. کنسرتو پیانو (و کنسرتو گیتار در مقایسه با ویلنسلش نیز) نقل تم، ملودی و مصالح موسیقایی از خود در آثار آینده‌ی آهنگساز را که یکی از ویژگی‌های شناخته‌شده‌ی اوست، نمایش می‌دهد. از این بابت بخش‌های میانی آلگرو انرجیکو و نیز بخش‌های آغازین آندانته سوستنوتو (مخصوصا نگاهش به سازهای بادی چوبی) قابل توجه است.

علاوه بر اینها منابع (ایرانی-ارمنی) و اهمیت زیبایی ملودیک در کنسرتو پیانو هم مثل بیشتر آثار بعدی (سبک شناخته‌شده‌ی) او در صدر است. بهره‌گیری حداکثر از توان تکنیکی ساز در پله‌های بعدی قرار دارد (جز ابتدای آلگرو کُن بریو). نشان بارز این امر را آنجا می‌توان دید که در موومان سوم نقش ارکستر و پیانو وارونه می‌شود و بخش‌هایی از ارکستر جایگاه تکنواز پیدا می‌کند.

اگر کنسرتو پیانو را به نوعی آینده‌خوانی ببینیم یعنی آن را همزمان از دید شنونده‌ی امروزی و شنونده‌ای در سال 1962 درک کنیم یک غایب بزرگ نیز به چشم می‌خورد؛ ریتم‌ها. همان‌ها که اندکی بعد در جریان مطالعه‌ی او برای آفرینش رستم و سهراب (به گفته‌ی خودش ریتم‌های زورخانه) کشف و در کارهایش ماندگار شد.

برای خرید و دانلود آلبوم کنسرتو پیانو و کنسرتو گیتار به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 3.3
21 آذر 1397
Concertos 1

نقش تماشاگران نبرد

نویسنده: آروین صداقت‌کیش

آغاز راه، در رجز، هنگامی‌که نرم‌ نرمک اتمسفر چهارگاه از ابهام چند نغمه‌ی اولیه به در می‌آید و بر همه‌جا تسلط می‌یابد هراس نیز همراه آن گسترده می‌شود که مبادا آهنگساز برای بازآفرینی رویارویی جمع و فرد یا نبرد گلادیاتوری‌اش1 راه دَمِ دست را برگزیده باشد. از یک‌سو برای ساختن تضادهای پیش‌برنده‌ی یک کنسرتو به سراغ گنجینه‌ی همیشه حاضر و آماده‌ی هویت‌نمای دستگاه‌ها رفته و ماده‌ی خامشان را بی پردازشی در برابر فضای ناآشنا بگذارد و از سوی دیگر بار عاطفی نام «رجز» و کارکردش در جنگ (یا جنگ نمادین؛ تعزیه) را دستاویز تأکید بر شباهت کنسرتو به نبرد کند و تمام. هراس اما بسیار زودتر از آن‌که دامن‌گستر کارگر شود فرومی‌نشیند و جای به لذت حاصل از کشف طرح‌ها می‌دهد؛ درست همان زمانی که زمینه‌سازی‌های پیش‌رس یا پاسخ‌های هم‌زمان و پس‌آی گشتالتی ارکستر ذهن را بازی می‌دهند و نقش هورن تنور را آینده‌خوانی می‌کنند یا بازمی‌تابانند.

در کنسرتوهای دیگر صراحت و شفافیت وام‌ها و طرح‌واره‌ها به اندازه‌ی‌ رجز نیست اما همه‌جا پر است از عناصر جذب‌شده از جغرافیای فرهنگی آهنگساز که با پردازشی اغلب خوش‌طبعانه همراه می‌شوند و شنونده را فرامی‌خوانند که تنها تماشاگر نبرد نباشد بلکه بخشی از آن را که هرگز در عمل اجرا نمی‌شود، حدس بزند یا حتا به نیروی تخیل بسازد. عنصر مشترک هر سه کنسرتو، تکیه‌ی بسیارشان بر مکاشفه‌ی حضور دریافت‌کننده است که بخشی از زبان و روالشان را می‌سازد. کنسرتوهای صمیمی‌مفخم بدون هر دریافت‌کننده چیزی ناتمام‌اند، چیزی گم‌شده دارند. نه مانند هر اثر موسیقایی که بدون شنیده شدن هستی‌اش تمام نیست بلکه حقیقتاً به نحوی متفاوت چون در این کنسرتوها دریافت‌کننده قرار است چیزی به آنچه از طریق گوش دریافت می‌کند برافزاید و این نه یک انگیزش یا بازتاب احساسی، نه یک تصویر، نه یک خاطره، نه یک داستان که برافزوده‌ی مجازی به خود ساختار موسیقایی است. همچون دقایق آغازین «رجز؛ کنسرتو برای هورن تنور و آنسامبل» و آخرین لحظات «هولوگرافی؛ کنسرتو برای پیانو و ارکستر زهی» که بیشتر و بارزتر از هر آنِ دیگری این ویژگی مشترک را فرارو می‌آورد.


1- دفترچه‌ی سی‌دی کنسرتو را به این تعبیر و «جنگ یک نفر در برابر همه» تشبیه کرده.

برای خرید و دانلود آلبوم کنسرتوها به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز: 3.5
16 بهمن 1396
بالا