رقص‌های فانتزی و سوئیت آرارات

آهنگساز: لوریس چکناوریان
با اجرایِ ارکستر فیلارمونیک ارمنستان به رهبری لوریس چکناوریان

میکس و مسترینگ: امید نیک‌بین

ناشر: تهران، مؤسسه‌ی راد نواندیش
تاریخ انتشار: بهار 1397

اولین اثر در آلبوم، رقص‌های فانتزی محصول اولین حضور چکناوریان در اتریش در اوخر دهه‌ی 1950 است. مطابق با دفترچه‌ی آلبوم، این اثر در ابتدا برای پیانو نوشته شده است. در همان دوره چکناوریان متمرکز به ساخت آثار پیانویی دیگری نیز بود که یکی از معروف‌ترین آنها «کنسرتو برای پیانو» (اپوس. 3) است¹. پس از آن «رقص‌های فانتزی» در 1960 برای 3 پیانو، چلستا و سازهای کوبه‌ای تنظیم می‌شود و این نسخه در 1965 توسط انتشارات Doblinger  در وین با عنوانِ Ballet fantastique چاپ می‌شود.

این اثر از اولین تجربه‌های آهنگسازی چکناوریان به حساب می‌آید. ملودی‌های با هویت ارمنی فراوان در اثر به گوش می‌رسند. همچنین سایه روشن‌هایی از چهارگاه ایرانی مورد علاقه‌ی او نیز در برخی لحظات شنیده می‌شوند. این ملودی‌ها قابلیت تداعی فضای فانتزی برای شنوندگان «غربی» را دارد و همچنین بیانگر دغدغه‌ی همیشگی چکناوریان برای بروز هویت ایرانی و ارمنی خود در آثارش است.

اجرای در آلبوم تنظیم ارکسترال (1983) از این اثر است. این بازنگری در تنظیم احتمالاً با مهاجرت او از ایران پس از انقلاب 1357 بی‌ارتباط نیست. زمانی که در دهه‌ی 1980 فعالیت‌های او در مقام رهبر ارکستر در خارج از ایران و ارمنستان بیشتر می‌شود. این اجرا در سال 1995 توسط ارکستر فیلارمونیک ارمنستان ضبط شده است. اجرای دیگر توسط همین ارکستر توسط ASV  در 1993 منتشر شده است³.

اثر دوم در آلبوم، «سوئیت آرارات» در 1982، به مناسبتِ جشن هزار و هفتصدمین سالگرد مسیحیت در ارمنستان، مقارن با همان دوره‌ی افزایش فعالیت‌های موسیقایی چکناوریان در آن کشور نوشته می‌شود. مطابق دفترچه این اثر در ابتدا برای فلوت، کنتراباس و ویبرافون ساخته شده است و سپس در 1995 برای ارکستر تنظیم می‌شود. اجرای در آلبوم نسخه‌ی ارکسترال است و در سال 1997 توسط ارکستر فیلارمونیک ارمنستان ضبط شده. موسیقی می‌خواهد توصیف‌گر وقایع فرود کشتی نوح بر کوه آرارات پس از طوفان بزرگ باشد. این اجرا و اجرای «رقص‌های عاشقانه» پیش از این توسط خود مؤلف در خارج از ایران در سال 2011 در آلبوم Orchestral Suites منتشر شده است.

هر دو اثر آلبوم حاوی قطعاتی با مدت زمانی کوتاه‌اند و موسیقی آنها ـ با ملودی های تماتیک و ریتم‌های پرشور، شاداب و رقصان ـ مناسب برای طیف وسیعی از مخاطبان. از این منظر «آوازهای عاشقانه» را می‌توانیم اثری مشابه با این دو به حساب آوریم. معرفی و نقد این اثر از چکناوریان را می‌توانید در نویز بخوانید.

در پایان می‌توانید بخشی از «بازگشت کبوتر با یک شاخه‌ی درخت زیتون» را بشنوید.

1 – اجرایی از این اثر هم‌زمان با چاپ این آلبوم منتشر شده است که پیش از این در نویز به معرفی و نقد آن پرداختیم.
2 –تاریخ تنظیم این اثر در همین نسخه 1961 ذکر شده است اما در دفترچه‌ی آلبوم مورد بحث 1960. اجرایی تازه از همین اثر با رهبری محمد شله‌چی در یوتوب موجود است.
3 – عنوان آلبوم Khachaturian: The Valencian Widow Suite & Gayaneh Suite No. 2 - Tjeknavorian: Danses fantastiques است.