نشان ملی ثبت(رسانه‌های دیجیتال)

تگ: هم‌سان و هم‌سکوت


Hamsano Ham Sokoot 2

چنگ زدن به آب

نویسنده: کامیار صلواتی

زایایی و سرشاریِ روزگار که از کف برود، کوششی پوچ و عبث شکل می‌گیرد برای به‌ چنگ آوردنِ سرشاری و زایایی گذشته‌های خوش؛ کوششی به بیهودگیِ در مشت نگه‌داشتنِ جرعه‌ای آب. این اتفاق، مثلاً، به عیان‌ترین صورت، برای دست‌اندرکاران موسیقی پاپِ موسوم به «لُس‌آنجلسی» رخ داده؛ آن‌هایی که سال‌هاست می‌خوانند، به هر بهانه‌ای آثارِ روزگارانِ خوشِ خود را باز تنظیم می‌کنند، در کلامِ ترانه‌های جدیدشان به آن‌ها اشاره و دائماً از آن‌ها یاد می‌کنند. این همان کوشش بیهوده است، همان تقلای چنگ انداختن به آب و البته وجهی از وجوه پیچیده‌ی «نوستالژی». اگر مرکز ثقل و نقطه‌ی بازگشتِ امنِ موسیقی پاپ ایرانی دهه‌ی پنجاه است، برای موسیقی کلاسیک ایرانی، این مرکز ثقل امن آثار دهه‌ی شصت یا هفتاد است. «همسان و هم‌سکوت» هم در جای خود کوششی دیگر است برای چنگ انداختن به آن نقطه‌ی امن از سوی موسیقی‌دانی که چند سال است چیزی نیافریده که به گَرد پای «ترکمن»، «راز نو» یا «نی‌نوا»یش برسد و جنبش و جوششی در جامعه‌ی موسیقی برانگیزاند.

«همسان و هم‌سکوت»، کارِ آخر حسین علیزاده که با همراهی تریوی رامبرانت منتشر شده، مجموعه‌ای است از چند قطعه برای شورانگیز، فورته‌پیانو، ویولونه و سازهای کوبه‌ای. درست معلوم نیست که چرا مثلاً به‌ جای ویلنسل از ویولونه استفاده شده یا به جای پیانو از پیانوفورته؛ هرچند که شاید درباره‌ی فورته‌پیانو بتوان چنین احتمال داد که صدای تیزترِ آن (به‌خصوص در بعضی رژیسترهایش) نزدیکی بیشتری با سنتور دارد. باری، از معدود نکات جالب آلبوم ترکیب رنگی این سازها با شورانگیز است؛ اما نکته اینجاست که نوازندگانِ این سازها اگر هیچ ننوازند هم، در تک‌نوازی‌های علیزاده به‌زحمت تفاوتی ایجاد خواهد شد. می‌شود به‌راحتی صدای سازهای ملودیکِ کار، به‌جز شورانگیز، را حذف کرد و تقریباً همان «سرمستِ» پیشین را شنید و همان «سماعِ» پیشین و همان «ترکمنِ» پیشین را (گیریم گاه با کیفیت اجرایی پایین‌تری)؛ یا می‌توان به‌سادگی صدای شورانگیز را حذف کرد و راحت و آسوده و بی‌دغدغه‌ی «امتزاج»، تفسیر بدیع‌ترِ تریو را از از نوا و ابوعطا پذیرفت. بداهه‌نوازی‌های علیزاده در این کار هم کمابیش همین‌طور است. نشانی از تأثیرپذیری، امتزاج یا نوعی راهبرد و فکر آهنگسازانه برای معنی‌دارکردنِ همراهی دیگرسازها با شورانگیز شنیده نمی‌شود. این فقط به جمله‌پردازی‌ها یا نحوه‌ی بسط موتیف‌های بداهه‌ی علیزاده (که مانند بسیاری از بداهه‌های چند سال اخیرش متشکل است از جمله‌هایی متکی بر چند موتیف بریده‌ی کوتاه و ساده) محدود نمی‌شود؛ بلکه از نظر مدال هم چیزی متفاوت با همان نوانوازی‌ها و ابوعطانوازی‌های پیشین او نمی‌شنویم.

فارغ از همه‌ی این‌ها، «همسان و هم‌سکوت» نشانه‌ی همان چنگ زدن به دستاوردهای پیشین هم هست: بازگشت مکرر استاد به ترکمن و دیگر قطعات پیشینش، بی‌آن‌که تفسیری به‌واقع نو از آن‌ها ارائه کند. فراموش نکنیم: زایایی و جوشش و سرشاری از دل رجعت منفعلانه به گذشته به دست نمی‌آید. باید مطلقاً معاصر بود.

برای خرید و دانلود آلبوم هم‌سان و هم‌سکوت به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز نویسنده: 2
16 خرداد 1400
Hamsano Ham Sokoot 1

مبهوتِ زرق‌وبرق

نویسنده: پریا مراقبی

امثال آلبوم «هم‌سان و هم‌سکوت» را چگونه توصیف کنیم؟ آثاری که از عکسِ روی جلد تا خودِ موسیقی می‌نمایانند که این راه نه از یک، که از دو یا چندین فرهنگ سرچشمه می‌گیرد. با این اوصاف، باید منتظرِ یک گفتمان میان‌فرهنگی بود؟ یک تلفیق؟ و یا موسیقی‌ای که تنها خوانشی متفاوت دارد؟ «هم‌سان و هم‌سکوت» را می‌توان، با ارفاق، برآمده از گروهِ آخر خواند. چراکه ردیف‌کردنِ قطعاتی که سنگینیِ اجراهای درخشانِ قبلی را همچنان به‌دوش می‌کشند و دوباره‌ نواختن‌شان، آن هم با لهجه‌ای نصفه‌نیمه، راه به جایی نمی‌برد. تنها یک اجرای متوسط به اجراهای دیگر اضافه می‌کند؛ که اگر چیز دندان‌گیری هم دارد، نه به‌خاطر دوباره‌ نواختن‌شان، که به‌خاطر کوششِ قابل‌تأمل نوازندگانی غیرایرانی است در نواختن چنین قطعاتی.

پس، در این میان، نقشِ نوازنده‌ هم، به‌مثابه‌‌ی عاملِ این رد‌وبدل فرهنگی، مهم می‌شود. اینجا، مسئولیتِ نوازنده را می‌طلبد و مهارت او در رویارویی و واکاویِ فرهنگِ دیگری. این وضع تا آن‌جایی که به تریوی رامبرانت مربوط است، به همین منوال پیش می‌رود. یک کوششِ همه‌جانبه از لحنِ سازی (تکنیک‌های مربوط به موسیقی ایرانی) تا شیوه‌ی جمله‌بندی‌ها که نتیجه‌ی کاوشِ آنها در جهتِ شناختِ دنیای موسیقیِ علیزاده است. این چنین تکاپو در فرهنگِ دیگری در نوع خود سزاوار تشویق است؛ می‌گوید تریوی رامبرانت نه فقط به شیوه‌ی تعامل در چنین همکاری‌هایی آگاه است، بلکه آن را هم با مهارت به‌کار می‌گیرد.

در آن‌سوی این ماجرا حسین علیزاده نشسته است. همان علیزاده‌ای که همیشه در چنین همکاری‌هایی دیده‌ایم؛ در ‌تک‌نوازیْ همان جمله‌بندی‌ها و در قطعاتِ گروهی هم همان خوانشی که همواره داشته است؛ نه تلاشی برای این گفتگو و نه رغبتی برای دست‌کم نزدیک‌ کردنِ این زبان موسیقایی. او همواره در حصارِ موسیقی‌ای که می‌شناسد، قدم برمی‌دارد؛ به بسترش اطمینان دارد و، اگر قرار بر گفتگو است، تکلیفِ دیگری است؛ راه برای طرف مقابل باز است که این بستر موسیقایی را بکاود.

وقتی هم صحبت از تجربه می‌شود، بی‌دقتی در ضبط و صداهای اضافیِ آن را نمی‌شود هیچ‌جوره پذیرفت. اگر هم بنا به آنسامبل ضبط کردن باشد، این موضوع چندین برابر دقت می‌طلبد.

با این اوصاف، با مانندِ «هم‌سان و هم‌سکوت»ها باید به چه دل‌خوش کرد؟ یک گفتمانِ میان‌فرهنگی؟ دوباره‌ نواختنِ قطعات؟ یا زرق‌وبرقِ چنین همکاری‌هایی؟ که البته نشان داده بازارِ گرمی هم دارد. با یک برچسبِ متفاوت بودن، کلی هم بَه‌بَه‌وچَه‌چَه به پا می‌کند. در این میان، اگر نیمچه‌حرفی هم برای گفتن باشد، در همهمه‌ی ستودنِ نام‌ها و حیرت از چنین همکاری‌هایی، شنیده نمی‌شود.

برای خرید و دانلود آلبوم هم‌سان و هم‌سکوت به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

امتیاز نویسنده: 2.5
14 خرداد 1400
NOS2.New Covers.990222 19

تک‌سوارِ دشتِ امید

نویسنده: سینا صنایعی

«هم‌سان و هم‌سکوت» نام جدید‌ترین همکاری حسین علیزاده و رامبرانت تریو است؛ همکاری‌ای مسبوق به سابقه، با تریویی محبوبْ نزد نوپردازان موسیقی کلاسیک ایرانی. این اثر شامل نُه تِرک در فضای مُدالِ محبوب علیزاده (دستگاه نوا) است که دو قطعه را از فضایی قرینِ نوا یعنی ابوعطا وام گرفته است: «سماع» و «سرمست» که سال‌ها پیش در «باده‌تویی» با تنظیمی برای ارکستر ایرانی شنیده‌ایم.

«هم‌سان و هم‌سکوت»، در تمامی لایه‌هایش، از زیربنا تا روبنا، «هم‌نشینی» سنّت و مدرنیته است. هم‌نشینی‌ای که روی دیگر تقابلِ این دو در ادبیاتِ موسیقی‌شناسی کلاسیک ایران است. در یک سو، علیزاده است، برآمده از سنّتی‌ترین فضاهای موسیقایی نزد برجسته‌ترین اساتید و، در سوی دیگر، تریویی که با سازهایی کم‌وبیش فراموش‌شده ریشه در موسیقیِ جَز دارد. علیزاده، که از ابتدای مسیر موسیقایی‌اش بِرَند خود را ساخته، با سازی به این محفل آمده که ابداع  و در خدمت بیان موسیقایی خودش است. ترکیب حاضر، که حتی مجلسی بودن خود را وام‌دار کلاسیک‌ترین فرم‌های اجرایی موسیقی ایران است، نوعی سفر در زمان و مکان است؛ عطر هنر موسیقاییِ سه قاره که در فضا ترکیب شده و یکی می‌شود.۱

«هم‌سان و هم‌سکوت» اگر نگوییم بهترین، یکی از بهترین کارگرفت‌ها از رامبرانت تریو است.  علیزاده در این اثر، متفاوت از همکاری‌های پیشین تریو با نوازندگان ایرانی که بیشتر نقش فضاسازی و همراهی را بر دوش می‌کشیدند، بار ملودیک و مُدالی پررنگ و در خدمت دستگاه به آن‌ها سپرده‌است. اوج این نقش در تِرَک «رامبراندی‌نژاد» است که هوشمندانه، طنازانه۲ و پیروِ نامگذاری‌های آشنایی چون «محمدصادق‌خانی» نام نهاده شده است و در آن نوا به روایت رامبرانت‌ تریو را شنوا هستیم. حتی در تنظیم قطعات "سماع" و"سرمست" اجرای جملات مهمی از اثر به پیانوفورته و ویولُنه سپرده‌ شده است. علیزاده، در تِرَک آخر، به رسم اغلب اجراهایش، نسخه‌ی به روز و حال‌حاضرِ «ترکمن» را ارائه کرده است؛ قطعه‌ای که اجرای هرباره‌اش یادآورِ ‌سواری ا‌ست که بر دشت سنّت امیدوارانه یکّه‌تاز است.

ماحصل هم‌نشینی علیزاده و رامبرانت تریو، در «هم‌سان و هم‌سکوت»، حتی نزد سنّتی‌ترین گوش‌های موسیقایی، همچنان نوا و ابوعطا است؛ نوا و ابوعطایی که تنها با اشاراتِ ملودیک در لایه‌های سطحی پدید نیامده، بلکه کاملاً پیرو سِیر مُدال و زیربنایی منطقِ دستگاه شکل گرفته است و این همان پویایی سنّت است.

 


۱- برگرفته از توصیف جیم هیکسون در دفترچه‌ی همراه اثر.
۲- طنز و خوشرویی‌ای که همواره در جدیت علیزاده شاهد بوده‌ایم.

برای خرید و دانلود آلبوم هم‌سان و هم‌سکوت به وب‌سایت بیپ‌تونز مراجعه کنید.

16 دی 1399
بالا